Burgerschapsvorming en de maatschappijvakken - Landelijk ...

38
De burger moet een algemeen beschaafd mens zijn, goed op de
hoogte van de wereld waarin hij leeft, en zich spiegelend aan
inspirerende voorbeelden uit het verleden. Hij moet niet alleen
kennis hebben, maar daardoor ook persoonlijk gevormd zijn.
De wording van maatschappijleer vond in een geheel andere context
plaats in de jaren zestig van de twintigste eeuw. De burgerschaps-
vormende taken die traditioneel aan geschiedenis en aardrijkskunde
waren toegedacht, raakten in deze periode in diskrediet. Nationale of
nationalistische vorming waren sinds de Tweede Wereldoorlog in een
kwaad daglicht terechtgekomen. Volgens in de jaren zestig opkomende
inzichten moest de school zich niet langer richten op het overdragen van
allerlei snel verouderende en onnutte encyclopedische kennis, maar
moesten leerlingen leren hoe zij zelf snel en adequaat kennis konden
verzamelen als ze dat nodig hadden. Leerlingen moesten ook leren inzien
dat kennis niet zomaar neutraal was, maar altijd een politieke lading had
(het traditionele aardrijkskunde- en geschiedenisonderwijs zoals zojuist
beschreven geeft daarvan een goede illustratie). Zij moesten leren
‘kritisch’ (of ‘krities’) te worden ten opzichte van de bestaande burgerlijke
maatschappij, die beheerst werd door allerlei minder gewenste krachten
en invloeden, zoals:
‘kapitalistische verhoudingen die grote ongelijkheid met zich mee
brachten;
op dominantie van de man gebaseerde maatschappelijke
verhoudingen, die de verdere emancipatie van de vrouw
verhinderden;
een tegenstelling tussen arm en rijk op mondiaal niveau,
veroorzaakt door koloniale uitbuiting en heersende
imperialistische verhoudingen;
een bestaansbedreigende kernwapenwedloop;
een superieur geloof in westerse rationaliteit en een daarmee
gepaard gaande onderschatting van niet-westerse culturen;