Burgerschapsvorming en de maatschappijvakken - Landelijk ...

schriftelijk eindexamen, wat volgens Jan Vis ‘de redding van het vak’ heeft
betekend (Vis, 2010). Ook bij de ontwikkeling van dit ‘serieuze’ schoolvak
bleven de themavelden en benaderingswijzen overeind. Het vak
oriënteerde zich steeds meer op de moederwetenschappen politicologie
en sociologie, en gesteld werd dat leraren in één van die vakken dienden
te zijn opgeleid. Uiteindelijk ontwikkelde zich in de vernieuwde tweede
fase van havo en vwo het vak ‘maatschappijkunde’ (de keuze voor ‘kunde’
in plaats van ‘leer’ is veelzeggend) als keuzevak, een op kennis, inzicht en
denkvaardigheden gericht vak dat scholing in de sociale wetenschappen
nastreeft.
Zo was in de jaren negentig van de twintigste eeuw een situatie ontstaan
waarin drie maatschappijvakken zich hadden verwijderd van de doelen
van persoonlijke, maatschappelijke en politieke vorming die de invoerders
ervan voor ogen hadden gestaan. De vakken oriënteerden zich op de
academische moederwetenschappen en streefden degelijke scholing in
die wetenschappen na, mede onder invloed van het onderwijskundige
doelstellingendenken dat de aandacht had gericht op het hogere-orde-
denken. Wel werd gedacht aan de maatschappelijke relevantie van de
keuze van leerstof, recente geschiedenis, geografische thema’s die
actueel waren en het analyseren van maatschappelijke vraagstukken bij
maatschappijleer die voor leerlingen van belang waren. In de loop van de
jaren tachtig en negentig werd deze maatschappelijke relevantie echter
ook wat minder dringend. Bij geschiedenis keerde de bestudering van
vroegere perioden terug op de agenda, bij aardrijkskunde streefde men
naar eenheidsgeografie waarin zowel de sociale als de fysische geografie
meespelen, naar ruimtelijke denk- en redeneerwijzen, naar recht doen aan
een toenemend aantal specialismen in het vak waardoor de complexiteit
van de bestudeerde stof toenam. Ook de gebiedsstudie keerde terug op
de agenda’s. Maatschappijleer werd steeds meer maatschappijkunde, een
inleiding in de sociale wetenschappen politicologie en sociologie, nogal
ver verwijderd van de vrijblijvend ‘discussiërende leraar’ van de jaren
zestig en zeventig.
2.3 Hernieuwde maatschappelijk-politieke opdracht
In de loop van de jaren negentig en het eerste decennium van de
eenentwintigste eeuw deed zich een aantal ontwikkelingen voor die de
45