Burgerschapsvorming en de maatschappijvakken - Landelijk ...

3 Empirisch onderzoek naar de mate van
burgerschap en de impact van onderwijs
In dit hoofdstuk staan twee onderwerpen centraal. Allereerst wordt
beschreven wat er bekend is over de mate waarin Nederlandse leerlingen
burgerschap bezitten, met name kennis, vaardigheden en houdingen
daaromtrent. Vervolgens wordt stilgestaan bij wetenschappelijk
onderzoek omtrent de mogelijke bijdrage van onderwijs aan het
burgerschap van leerlingen.
Hoewel de maatschappelijk vormende taak van het onderwijs allesbehalve
nieuw is (zie hoofdstuk 1 en 2), is het meeste empirische onderzoek naar
de manieren waarop onderwijs een bijdrage kan leveren aan burgerschap
tamelijk recent. Dat het onderwijs een rol speelt bij de
burgerschapsvorming van leerlingen, wordt door velen onderschreven. De
manier waarop dat gebeurt wordt echter nog grotendeels gezien als een
black box (Ichilov, 2003). Niettemin zijn er inmiddels al aardig wat studies
verschenen die bepaalde aspecten van het onderwijs in relatie tot
burgerschap van leerlingen onderzoeken. In een literatuurreview hebben
Geboers e.a. (2010; 2012) 28 artikelen gevonden uit internationale peer
reviewed tijdschriften die betrekking hebben op effecten van
burgerschapsonderwijs op het maatschappelijke burgerschap van
leerlingen. Bij de hierna volgende beschrijving staat een aantal artikelen
uit deze review centraal.
Binnen de samenleving in brede zin en binnen politiek en wetenschap
bestaan tamelijk hoge verwachtingen ten aanzien van het effect van
burgerschapsonderwijs. Een aantal onderzoekers geeft echter aan dat
deze hoge verwachtingen niet helemaal gerechtvaardigd zijn. Veel
onderzoek wijst erop dat het sociale milieu waaruit leerlingen afkomstig
zijn meer bepalend is voor de maatschappelijke vorming van jongeren
dan de school. Effecten die gevonden worden voor de rol van
61