Burgerschapsvorming en de maatschappijvakken - Landelijk ...

schoolvak met als doel ‘het bijbrengen van enige kennis en inzicht van
menselijke en groepsverhoudingen’. Het problematische van een
maatschappijvoorbereidend vak werd echter terdege ingezien. Sociale
wetenschappen hebben immers altijd een probleem met objectiviteit en
neutraliteit. Daarom kon de overheid niets voorschrijven aangaande
leerstof over hoe de maatschappij in elkaar zit. Er kwam dan ook geen
vast omschreven leerplan met kennisinhouden. Om de
maatschappijvernieuwers niet te zeer voor het hoofd te stoten, koos men
liever voor de benaming maatschappijleer dan voor maatschappijkunde.
De docent moest niet vertellen hoe de wereld in elkaar zat, maar
betrokkenheid stimuleren door veel eigen inbreng en meningen van
leerlingen te vragen.
Niettemin bleven maatschappijvernieuwers een behoorlijk wantrouwen
koesteren tegen het nieuwe vak. Iemand als Zonneveld (1972) vond dat de
onrechtvaardige structuren van de maatschappij ermee in stand werden
gehouden omdat de leerling alleen maar moest leren zich aan te passen.
Volgens hem moest de school ervoor zorgen de ‘echte democratisering’
niet in de weg te staan, namelijk gelijke kansen en het afbreken van een
kapitalistisch onrechtvaardig systeem. Daarom moesten leerlingen kritisch
en bewust gemaakt worden tegenover het systeem en de bestaande
waarden van de maatschappij.
Minder luidruchtig dan de maatschappijvernieuwers waren in de jaren
zestig en zeventig van de twintigste eeuw de pleidooien voor een meer
adequate voorbereiding op de snel veranderende dynamische
maatschappij met haar massamedia en nieuwe technieken, of de
pleidooien voor meer opvoeding omdat vaste waarden wegvielen terwijl
bepaalde houdingen en waarden toch belangrijk waren om samen te
leven. De inhoud van het nieuwe maatschappijvak werd uiteindelijk door
dit soort overwegingen bepaald. Naast de maatschappelijke vorming
kwam de staatsburgerlijke die de nadruk op legde op het vormen van
burgers die de waarde en functie van democratie zouden inzien en op hun
rechten en plichten waren voorbereid. Zo wilde men bijvoorbeeld het
wegblijven bij verkiezingen van de jongste kiezers tegengaan (Vis, 2007).
9