Burgerschapsvorming en de maatschappijvakken - Landelijk ...

50
Het begrijpen van hedendaagse verschijnselen vanuit hun
oorsprong en ontwikkeling in het verleden.
Het besef dat er in het verleden veel meer vormen van menselijk
bestaan zijn geweest dan alleen de tegenwoordige, wat inhoudt
dat iemands inzicht kan worden verruimd door het bestuderen van
analoge of juist aan het heden tegengestelde ontwikkelingen in
het verleden.
Het kritisch waarderen van de rol die tradities in de samenleving
spelen.
Inzicht in de veranderlijkheid van menselijke samenlevingen
(inclusief de tegenwoordige), maar ook begrip voor de macht van
het bestaande, waardoor veranderingen niet zomaar gemakkelijk
tot stand kunnen worden gebracht.
Inzicht in de menselijke natuur door bestudering van
samenlevingen in het verleden. Inzicht in de complexe samenhang
van allerlei verschillende factoren in de geschiedenis, waarbij soms
unieke omstandigheden een rol spelen; inzicht in multicausaliteit
en contingentie in de geschiedenis.
Begrip voor de totaliteit van het menselijk bestaan (waarvan
andere vakken vaak slechts een aspect belichten) (Kocka, 1977, p.
24-30).
Waarom de zeven functies van geschiedenis, zoals geformuleerd door
Kocka, essentieel voor zijn voor een liberaal-democratische samenleving,
is gemakkelijk in te zien. Historisch denken toont niet alleen aan dat
zaken ooit anders geweest zijn, maar ook dat ontwikkelingen in het
verleden een andere richting hadden kunnen nemen. Dit maakt het
mogelijk om een gedistantieerd standpunt in te nemen ten opzichte van
de dingen zoals ze zijn. Zo opent historisch denken de weg naar kritisch
denken en nadenken over alternatieven. Geschiedenis laat zien dat dingen
waarin mensen geloven en menselijke waarden veranderlijk en relatief
zijn. Dat inzicht kan bevorderlijk zijn voor een open debat in een
democratische samenleving. Kocka zag er bewust van af identiteits-
vorming als functie van geschiedenis te noemen, juist vanwege het feit
dat kritisch inzicht in de geschiedenis eerder afstandelijkheid dan
verbondenheid met mensen uit het verleden teweeg brengt.