Burgerschapsvorming en de maatschappijvakken - Landelijk ...

Expliciete vormingsdoelen binnen het onderwijs geven altijd aanleiding
tot debat over de neutraliteit van het onderwijs. Dat is een reden om meer
te gaan doen aan kennisoverdracht, maar een wending in de richting van
kennisoverdracht lost het probleem van de neutraliteit maar zeer ten dele
op. Zo kan men zich afvragen of het mogelijk is een neutraal verhaal te
vertellen over een oorlog of een revolutionaire wending uit de
geschiedenis. Kan over ons economische systeem, over oorzaken van
armoede of van criminaliteit volledig neutraal worden gesproken?
Dergelijke vragen suggereren dat neutraal onderwijs misschien wel
helemaal niet mogelijk is. Als dat zo is, welke waarden of houdingen
mogen dan centraal gesteld worden?
Een andere reden om kennisoverdracht meer centraal te stellen is twijfel
aan de mogelijkheid om als school vormend bezig te zijn. Naast gebrek
aan tijd en inzicht in hoe dat zou moeten, wordt gewezen op de rol van
de ouders en de grote invloed van andere socialisatiefactoren als de
media, de markt of de peergroup. Over het effect van vormend onderwijs
zou daarom weinig zinnigs te zeggen zijn, ook al omdat de effecten van
zulk onderwijs moeilijk te meten zijn.
Voorstanders van vormend onderwijs doen daarom hun best om de
effecten ervan toch zo veel mogelijk meetbaar te maken. Daarbij
concentreert men zich erop te onderzoeken welke methode aanwijsbaar
effect heeft. Een voorbeeld hiervan is het in hoofdstuk 3 besproken
project Burgerschap Meten van de Universiteit van Amsterdam, waardoor
de ontwikkeling van duizenden leerlingen via vragenlijsten wordt gevolgd.
1.2.3 Welke maatschappelijke problematiek vraagt om welke
aanpak?
Vanaf de jaren zestig zijn zeer uiteenlopende maatschappelijke
problemen benoemd die aangepakt zouden moeten worden door het
onderwijs:
het systeem is onrechtvaardig want staat niet op gelijke wijze open
voor alle groepen of individuen;
een ondemocratische maatschappij zorgt voor ongelijke kansen;
19