De taal van

More documents

Recommendations

Info

smeed met eclipso-, zoals eclipsofiel, eclipsoholic en eclipsomanie. Van al die eclipswoorden werd edipsbril verreweg het vaakst gebruikt en ook dat is niet onverwacht, want miljoenen Nederlanders (en honderden miljoenen andere Europeanen) schaften zo'n brilletje aan om naar de zonsverduistering te kunnen kijken. Het brilletje heeft een montuur van karton en verzwakt het zonlicht met een factor honderdduizend. Tenminste, een goed eclipsbrilletje, want er kwamen ook allerlei valse en waardeloze partijen op de markt, vooral toen de eclipshype zijn hoogtepunt bereikte. Nu is eclipsbril géén nieuw woord, want het was in 1996 al eens te lezen in de Volkskrant, in een artikel van eclipsdeskundige Govert Schilling. Tussen drie en halfzes morgenmiddag', schreef Schilling op 11 oktober, 'voltrekt zich een gedeeltelijke zonsverduistering, een betrekkelijk zeldzaam natuurverschijnsel. Wie zich wapent met speciaal eclipsbrilletje, beroet glaasje, stapeltje fotonegatieven, lasbril of cd, ziet de maan voor de zon langs schuiven, waarbij ruim de helft van het heldere zonsoppervlak wordt bedekt.' Maar goed, na die ene keer in 1996 werd er niets meer van de eclipsbril vernomen, tot het woord in 1999 in volle kracht doorbrak. In een paar maanden tijd stond het tweehonderd keer in de krant, wat het tot het meest gebruikte 'neologisme' in dit boekje maakt (na onder de pet houden). Ook ditmaal was Govert Schilling er overigens als eerste bij. Op i mei 1999 schreef hij: 'Langzaam maar zeker schuift een zwart silhouet voor het verblindende zonsoppervlak, dat tijdens deze fase van de verduistering alleen met een beschermende eclipsbril bekeken kan worden. Wanneer meer dan 90 procent van de zon op die manier is verduisterd, begint het spannend te worden.' Het bleek overigens nog een hele toer om zo'n eclipsbrilletje - een enkele keer ook verduisteringsbrilletje genoemd - aan te schaffen. De Nederlandse middenstand had te laat door dat de zonsverduistering ook gedeeltelijk in Nederland te zien zou zijn, en vooral nadat het ministerie van Volksgezondheid had gewaarschuwd dat kijken zonder brilletje ernstig oogletsel kon veroorzaken, ontstond er een ware run op de brilletjes. Bovendien werden sterrenwachten, planetaria en weersinstituten platgebeld met vragen over het gebruik ervan. Een dag voor de zonsverduistering gaf de Volkskrant een samenvatting van het soort vragen, en het loont de moeite om ook die voor het nageslacht te bewaren: [60]
1. Kan ik zonder eclipsbril op tv kijken naar beelden van de zonsverduistering? (Variant: als ik de eclips op internet volg, moet ik dan door het gaatje van een cd kijken?) 2. Mijn kat kijkt altijd op de vensterbank naar buiten. Moet ik de gordijnen dichthouden? (Variant: Moet mijn paard ook zo'n bril op?) 3. Moet ik die bril de hele dag ophouden? 4. Klopt het dat kinderen twee brilletjes over elkaar moeten opzet- ten? 5. Waar is die bril nou eigenlijk voor nodig? Overigens liep de zonsverduistering door de dikke eclipswolken voor tal- loze eclipstoeristen uit op een eclipsdesillusie, maar zoals NRC Handels- blad schreef: 'De eclipsjagers laten hun humeur niet bederven. Bij elk helder moment worden de brilletjes opgezet. "Mama, ik zie het weer!'" Vergelijk oogpsychose en verduisteringszone. eco-doodskist Het woord ecologie is in 1869 door de Duitse bioloog Ernst Heinrich Haeckel (1834-1919) gevormd uit het Griekse oikos 'ver- blijfplaats', en Aogie 'theorie, wetenschap', dat teruggaat op het Griek- se -logia 'kunde, leer'. Hij gebruikte het voor de leer van de betrekkin- gen tussen dieren en planten en hun omgeving. Sinds het begin van de twintigste eeuw is de ecologie een zelfstandig onderdeel van de biolo- gie, sinds de jaren zestig is de term algemeen bekend en sinds het begin van de jaren tachtig is het in het Nederlands mode om eco-woorden te vormen. Een van de eerste was ecosysteem (in 1981), maar zeker sinds het eind van de jaren tachtig is het hek van de dam. De nieuwste Grote Van Dale vermeldt maar liefst 28 samenstellingen met eco-, van ecobanaan tot eco- voedsel. Eco- is daarmee een zeer productief voorvoegsel geworden, zoals taalkundigen dat noemen. Het betekent dat wat in het tweede deel van het woord wordt genoemd, op een milieuvriendelijke manier is geproduceerd. In 1993 was de Duitse tabaksfabrikant Reemtsma In- ternational zelfs zo brutaal om een ecosigaret op de markt te brengen, onder de naam New West. 'Het milieuvriendelijke zit hem in de ver- pakking en in de productiewijze', verduidelijkte NRC Handelsblad inder- tijd. 'Het filter van de sigaret is niet meer van de kunststof acetaat, maar van papier gemaakt. Papier dat niet met chloor gebleekt is overi- jl]
Page 1 and 2:
De taal van Nieuwe woorden
Page 3:
De taal van het jaar
Page 6 and 7:
© Ewoud Sanders Eindredactie Jaap
Page 8 and 9:
Voor de Nederlandse en Vlaamse jour
Page 11 and 12: Woord vooraf Zodra een neologisme i
Page 13 and 14: Levensvatbaarheid Wat is nu de taal
Page 15 and 16: derd keer in 1999, onder de pet hou
Page 17 and 18: uikt. Het woord viel echter geregel
Page 19 and 20: omstandigheden in 1999, maar mogeli
Page 21 and 22: afkillen 'Wij gaan die wethouder af
Page 23 and 24: eenvoudige, door TNO goedgekeurde t
Page 25 and 26: okers in het ziekenhuis bouwkundig
Page 27 and 28: een hoe het Atlantismodel kon worde
Page 29 and 30: homomannen niet weet wat zijn statu
Page 31 and 32: In het bericht wordt tevens gesprok
Page 33 and 34: De beeldschermtachograaf blijkt een
Page 35 and 36: meter onder de top - op de 'moeilij
Page 37 and 38: and na de Bijlmerramp. Het Academis
Page 39 and 40: nen is de moeder ouder dan dertig j
Page 41 and 42: Boxenstelsel is zonder twijfel een
Page 43 and 44: kele uitdrukkingen op de formuliere
Page 45 and 46: e-mail is ze wel aan een tweede lev
Page 47 and 48: De problemen met Coca-Cola deden zi
Page 49 and 50: de wereld'. Op 22 november 1999 spr
Page 51 and 52: elkaar gescheiden individuen die vi
Page 53 and 54: 'Barney', bleef vrijwel voortdurend
Page 55 and 56: dat dioxine een meervoudige chemisc
Page 57 and 58: vakterm die nog niet in Nederlandse
Page 59 and 60: Jonk deelt vrouwen in verschillende
Page 61: eclipsbril Op n augustus 1999 was i
Page 65 and 66: cent van het cursusgeld dat de onde
Page 67 and 68: een vierde - met een andere promoto
Page 69 and 70: criminatie definieert discriminatie
Page 71 and 72: eeld worden aangetoond dat een pers
Page 73 and 74: fen over onder meer bloeddruk, hart
Page 75 and 76: grachtengordelbus 'Amsterdam krijgt
Page 77 and 78: geding (sinds 1996). Laatstgenoemde
Page 79 and 80: haaienpak. Een haaienpak is een sch
Page 81 and 82: jongerenontmoetingsplek. Het woord
Page 83 and 84: ganleger debuteerde in oktober 1999
Page 85 and 86: net. En dan is hier alleen nog maar
Page 87 and 88: de eerste Nederlandse openbare lich
Page 89 and 90: De 28-jarige Moss bezit in elk geva
Page 91 and 92: had twee suggesties: kinderspruiten
Page 93 and 94: van Europa' ter grootte van ongevee
Page 95 and 96: cent van de gevallen gaat het om ro
Page 97 and 98: markeringsbijeenkomst Eind februari
Page 99 and 100: noeg van miljonairs die zich voorta
Page 101 and 102: als ze in de minimawinkel niet word
Page 103 and 104: Bedrijven die geld willen verdienen
Page 105 and 106: woord Nedermix voor, zelf een menge
Page 107 and 108: een joystick, een antenne en een me
Page 109 and 110: keersleiding in Amsterdam laten wet
Page 111 and 112: traagd. Als ik het bij het rechte e
Page 113 and 114:
man, een boer uit Neede in de Achte
Page 115 and 116:
papathie Jongens met een negatief z
Page 117 and 118:
Onlangs kreeg het vrouwemrinaal - d
Page 119 and 120:
pas door de PiN-automaat, waarna he
Page 121 and 122:
lands debuteerde, in NRC Handelsbla
Page 123 and 124:
een cd van ƒ 42,50 met teksten, mu
Page 125 and 126:
Zij ontwierp vier soorten sporthoof
Page 127 and 128:
lootleggen. Zelfs vele van onze bew
Page 129 and 130:
de wereld is om in de rij bij de ba
Page 131 and 132:
analoge net (NMT) zijn aangesloten;
Page 133 and 134:
scherm. Wie niet trapt, krijgt geen
Page 135 and 136:
op 26 april actief. [...] Het virus
Page 137 and 138:
de rode kolom stijgt, komen de kind
Page 139 and 140:
vetweegschaal Volgens sommige weten
Page 141 and 142:
oorlog (1994). In 1999 stonden de k
Page 143 and 144:
De technologie die voor deze dienst
Page 145 and 146:
weggeefwinkel De eerste Nederlandse
Page 147 and 148:
niet houdt van de gebruikelijke Ame
Page 149 and 150:
wisselgevecht Een urisselcjeuecht i
Page 151 and 152:
zemelteef Zemelteef is een vondst v
Page 153 and 154:
Nieuwe woorden in 1999: een maandov
Page 155 and 156:
etourpinnen slaaprol supermarktgas
Page 157 and 158:
Media, televisie BB biechtshow dagb
Page 159 and 160:
frietje feest gengewas gifkip gumwa
Page 161 and 162:
Jan Kuitenbrouwer Hedenlands. Kleí
Page 163 and 164:
BB-bewoner 28 BB-bouwkeet 28 BB-dee
Page 165 and 166:
deeltijdvrees 51-52 e-buder 57-58 D
Page 167 and 168:
generatie x 136 generatie y 136 gen
Page 169 and 170:
leerherberg 92 leisure box 93 leisu
Page 171 and 172:
polsnavigator 117-118 risicozen 27
Page 173 and 174:
veganist 139 vegaschoenen 139 vegav
show all

De taal van

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?