Mens, waar ben je? - CDA

MENS, WAAR BEN JE?en zijn levensvervulling begint. In onderscheid met een liberaal individualisme legtde christendemocratie er de nodige nadruk op dat mensen geen losstaande individuenzijn, maar wezens die wezenlijk zijn ingeweven in verbanden. Dat betekentook dat mensen altijd gecommitteerd zijn. Karl Marx had in dat opzicht gelijk: wiede mens wil kennen, moet (ook) naar z’n omstandigheden kijken. Maar hoewel deomstandigheden mede de mens maken, zijn we er niet door vervolgens te stellendat we de omstandigheden dan maar menselijk moeten maken. De weg naar eenmenswaardige samenleving begint voor een niet onbelangrijk deel bij de mens zelf.De genoemde omstandigheden zijn behalve een gegeven ook een opdracht: het gaaterom die verantwoord op ons te nemen. In die accentuering van de verantwoordelijkheiden het antideterminisme dat daarmee gemoeid is, verschilt de christendemocratievan oudsher van socialisme en sociaaldemocratie.Voor alle duidelijkheid: het was niet onze ambitie om het Bijbelse en christelijkemensbeeld volledig te omschrijven (de zeer terechte, maar toch wat obligateopmerking die hier dan altijd bij gemaakt moet worden is dat ‘het’ Bijbelse enchristelijke mensbeeld natuurlijk helemaal niet bestaat). Het was ook niet onzebedoeling om een partituur te schrijven waarin alle christendemocratische stemmen(ook de dissonanten) naar voren komen (laat staan een solopartij vertolken). Onsuitgangspunt was een peiling naar het christendemocratische mensbeeld in relatietot moderne vraagstukken en vanuit de dilemma’s die deze oproepen. Ter afsluitingvan dit rapport is het goed om de mensbeeldtrekken die hierin naar voren kwamennog eens expliciet op een rij te zetten.De mens als geroepen wezenTen eerste zijn mensen geroepen wezens. We hadden ook kunnen schrijven: ‘open’,‘transcenderende’, ‘metafysische’ of ‘religieuze’ wezens. Dan wordt duidelijk dat dieroeping niet slechts een morele plicht is. Het gaat al met al dieper: het gaat om eenfundamenteel beroep op ons; een beroep dat ons hele bestaan raakt. Wij mensenzijn antwoordende wezens. Dat wil zeggen: gekenmerkt door een verlangen om teantwoorden op een appèl dat ons eigen ego overstijgt. De term religieus (‘ongeneeslijkreligieus’ zeggen sommigen zelfs 140 )is in dit verband echter discutabel. Watwordt er precies mee bedoeld? Wie het De mens wordt gekenmerkt door eente smal invult (het aanhangen van een verlangen om te antwoorden op eengeïnstitutionaliseerde religie) suggereert appèl dat ons eigen ego overstijgtvervolgens, misschien onbedoeld, dat hetseculiere deel van de mensheid transcendenteervaringen ontbeert (of, erger nog, dat a- of antireligieuzen niet voluit mensenzijn). Wie het te breed opvat, zorgt voor erosie van de inhoudelijke betekenis van hetbegrip ‘religieus’. Dat wordt dan een containerbegrip voor al het ‘hogere’ waar men-140 | In de Nederlandse discussie is dit met name door Harry Kuitert naar voren gebracht (ziebijv. H.M. Kuitert, Het algemeen betwijfeld christelijk geloof, Baarn 1992, p.86).100