Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELD(vrijheids-)rechten toe – ieder mens dus en ieder mens als mens. Zelfs de van misdadentegen de menselijkheid aangeklaagde dictators die in internationale tribunalenworden berecht.Over die meest basale waarde zijn we het op zich gauw eens. Alleen al van deuitdrukking ‘menselijke waardigheid’ zelf gaat een sterk appèl uit. We vinden elkaarsnel in bezwaren tegen ‘mensonwaardige’ situaties. Slavenarbeid op cacaoplantagesbijvoorbeeld, of armoede, of een halve ochtend in je eigen ontlasting liggen.Maar dan? De vraag naar menselijke waardigheid wordt politiek gezien natuurlijkpas echt spannend als er oplossingen gezocht moeten worden om mensonwaardigetoestanden op te heffen. Met andere woorden, als er concrete beleidskeuzesgevraagd worden en er vele, vaak tegenstrijdige belangen spelen. Welke consequentiesmoet onze afkeer van misstanden in de chocoladeproductie hebben voor onzeinternationale handelsbetrekkingen? Wat noemen we armoede? Wanneer bijvoorbeeldwordt een bepaald bestaansminimum ‘mensonwaardig’? Hoe verlichten we dewerkdruk in verpleeghuizen? Efficiënter wassen, mensen vlugger laten eten en meertijd overhouden? De concrete invulling van ‘menselijke waardigheid’ leidt in de politiekonherroepelijk tot verschillende beleidskeuzes.Hier wreekt zich ons nogal vage alledaagse gebruik van de uitdrukking ‘menselijkewaardigheid’. Vaak wordt die gehanteerd als een veronderstelling die geenverdere toelichting nodig heeft. Een vanzelfsprekendheid. Als we bezwaar makentegen stille armoede of ‘pyjamadagen’ in verpleeghuizen, dan lijkt een verwijzingnaar ‘de menselijke waardigheid’ uiteindelijk afdoende. Mensen moeten toch ‘alsmens’ worden behandeld? Maar waarom? Omdat ze ‘mens’ zijn? Dat is op zichzelfgenomen natuurlijk geen antwoord: ‘We moeten x behandelen als x omdat het x is.’Het argument ‘je moet je klok als klok behandelen omdat het een klok is’ weerhoudtmij er niet van mijn klokje als presse papier gebruiken om te voorkomen dat papierenwegwaaien. Hoewel oneigenlijk gebruikt, blijkt het namelijk best geschikt voor ditdoel. 18 Bij mensen ligt dat voor ons gevoel kennelijk anders. Heeft niet ieder menseen inherente waardigheid? Is niet ieder mens een ‘doel-in-zich’ dat daarom nooitals middel mag worden beschouwd?Door die veronderstelde vanzelfsprekendheid van wat we met ‘menselijkewaardigheid’ bedoelen, kan het politieke spreken hierover in retoriek blijven hangen.Verdere uitleg en argumentatie lijkt immers overbodig. Zoals we op een ‘retorischevraag’ geen antwoord verwachten, zo heeft een beroep op de menselijke waardigheidgeen nadere toelichting nodig. Zowel voor- als tegenstanders van de huidigeeuthanasiewetgeving beroepen zich bijvoorbeeld op ‘de menselijke waardigheid’ (zonu en dan met onfrisse associaties met de Tweede Wereldoorlog). 19 Een algemeen18 | Het voorbeeld is uit Thomas E. Hill, ‘Die Würde der Person. Kant, Probleme und ein Vorschlag’,Menschenwürde: Annäherung an einen Begriff, ed. Ralf Stoecker, Vienna 2003,pp.153-173, 154.19 | Zie bijv. Henk Woldring, ‘Levensbeschouwelijke argumentatie in het politieke debat’,Religies in het publieke domein, eds. Henk Vroom & Henk Woldring, Zoetermeer 2002,pp.49-73, 68-69.23