Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELDVolgens Ignatieff is de crux van King Lear dat er in het werkelijke, concreteleven van mensen geen onderscheid te maken is tussen algemeen menselijk enspecifiek individueel. Lear heeft niet alleen kleding, een bed en eten nodig, maarde kleding, het bed en het eten dat hem verschuldigd is op basis van zijn rang, zijnverdienste, zijn geschiedenis. Zijn dochters accepteren alleen wat hij claimt als arm,naakt dier en ontzeggen hem wat hem verschuldigd is als vader en koning. Ignatiefftrekt de lijn door naar onze tijd en verwijst naar één van de meest schrijnende voorbeeldenin onze geschiedenis: de concentratiekampen waar mensen ontdaan werdenvan hun ‘gevolg’: kleren, koffers, ringen, brillen, haar, kleding, kortom alles watmensen maakte tot wie ze waren. Ze werden gereduceerd tot gelijke eenheden vannaakt mens-zijn. In die situatie blijft slechts één claim over, Lears claim: omdat zemens zijn verdienen ze te leven. Maar dat, zegt Ignatieff met Lear, is uiteindelijk dezwakste aanspraak die mensen op elkaar kunnen maken, een aanspraak op willekeurigiedereen en daarom op niemand.Toen een Jood bij zijn mede-Duitser niet langer kon appelleren aan hun nabuurschap,hun vriendschap, hun verbondenheid, hun partnerschap, zelfs hun mede-Jood-zijn, toen hij uiteindelijk, naakt bij het prikkeldraad, tegenover de man metde zweep alleen kon appelleren aan hun gemeenschappelijk mens-zijn, toen washet al meer dan te laat. Als mensen tegenover elkaar komen te staan als menselijkewezens, als algemene abstracties, de één met macht, de ander zonder, danzal de mens zich tegenover zijn eigen soort zonder twijfel als wolf gedragen. 94Daarmee is het probleem van een politiek van gelijkwaardigheid geduid. Om rechtvaardigheidte brengen in de wereld, ook in no man’s land, is de idee van de principiëlegelijkwaardigheid van alle mensen ontwikkeld (dat een mondiale spanwijdtekreeg in de universele verklaring van de mensenrechten). Echter, we herkennenonze wederzijdse humaniteit juist in onze verschillen, in onze individualiteit, in onzegeschiedenis. Onze identiteit ligt niet in onze universaliteit, maar in onze particulariteit.We ontlenen onze waardigheid vooral aan wat ons onderscheidt van anderen,wat ons bijzonder maakt. Maar als mensen ‘ongelijk’ behandelen de enige manieris om ze waardig te behandelen, ze te respecteren als de mensen die ze zijn, welkeongelijkheden zijn dan rechtvaardig?Sociale gerechtigheidDie vraag welke ongelijkheden wel of niet rechtvaardig zijn, kunnen wij hiernatuurlijk niet in detail beantwoorden. Daar is trouwens helemaal geen algemeenantwoord op te geven. Het antwoord hangt af van de concrete situatie waarindeze vraag opkomt. Wel kunnen we iets zeggen over het perspectief van waaruit jenaar antwoorden zoekt. Een perspectief waarin je recht doet aan verschillen zonderongelijkheden te legitimeren of te bevorderen. In het liberale humanisme dat94 | Michael Ignatieff, The needs of strangers, London 1990, p.52 (eigen vertaling).67