Mens, waar ben je? - CDA

MENS, WAAR BEN JE?Dat mensen zoeken naar zin, naar betekenis, is voor Frankl een primaire drijfveervan de mens. Het heeft te maken met de ‘transcendentale openheid’ van demens die we in hoofdstuk 3 bespraken. Mensen willen boven zichzelf uitstijgen. Zekunnen zich niet bij gedane zaken neerleggen. Ze zijn op zoek naar meer. Dat ‘meer’haal je volgens Frankl niet uit jezelf. Betekenis komt niet uit onszelf, maar komt opons af, in het beroep dat door onze omgeving op ons gedaan wordt.Frankl was daarom veel minder geneigd om in het verleden van zijn patiëntente gaan graven dan veel van zijn collega’s. ‘De logotherapie richt zich veeleer opde toekomst, dat wil zeggen, op de taken en zinvolle doelstellingen die de patiëntin zijn toekomst zal moeten verwerkelijken.’ Zelftranscendentie is dus niet bovenjezelf uitstijgen ‘ins Blaue hinein’, maar heeft te maken met de toekomst. Het isde mogelijkheid van de mens om vanuit de toekomst naar zichzelf te kijken en hetheden te zien als iets dat veranderbaar is richting die toekomst. Betekenis geven aanje leven heeft daarom te maken met het leven in een spanningsveld tussen ‘hetgeenmen is’ en ‘hetgeen men moet worden’. Dat spanningsveld is typerend voor menszijn.Geestelijke gezondheid gaat in Frankls ideeën niet over ‘innerlijke harmonie’ en‘evenwicht’, maar over de vraag hoe je overeind blijft in dit spanningsveld. Dat kanalleen als je een reden tot leven hebt, een reden die je boven jezelf doet uitstijgen,ook in moeilijk omstandigheden. ‘Ik durf te beweren, dat niets ter wereld een mensdermate effectief kan helpen zelfs de gruwelijkste levensomstandigheden te verdragen,als de wetenschap dat zijn leven inhoud en betekenis heeft.’ Als overlevendevan het concentratiekamp wist Frankl waar hij over sprak.Nu besefte Frankl ook dat we in onze moderne samenleving steeds meer oponszelf zijn aangewezen. De traditionele verbanden waarin dat beroep op ons werdgedaan zijn veel minder vanzelfsprekend geworden. In onze hedendaagse ‘globaliserende’wereld geldt dat nog meer dan in de tijd dat Frankl zijn theorie ontwikkelde.Je kunt wel vaststellen dat zingeving te maken heeft met een bijdrage kunnen leverenaan de wereld, maar waar moet iemand als Rico beginnen?Voor Frankl gaat het erom dat je die uitdagingen herkent en erkent in demeest alledaagse situaties. Natuurlijk leven we niet meer in duidelijk geprofileerde,afgegrensde gemeenschappen. Maar we leven nog steeds in families, in buurten,enzovoort. Leven is nog steeds voortdurend uitgedaagd worden in uiteenlopendesituaties. Voor iedereen is dat anders. ‘Ieder mens wordt door het leven ondervraagden hij kan zich slechts verantwoorden tegenover het leven, door zijn eigen leven teverantwoorden. Hij kan slechts gehoor geven aan het leven door verantwoordelijkheidte dragen voor zijn eigen leven.’Die erkenning is voor Frankl een erkenning van de vrijheid van de mens. Zijnopvattingen waren vooral een protest tegen de gangbare psychotherapie, vooral ophet mensbeeld daarachter: de mens als onvermijdelijk resultaat van biologische,psychologische en sociologische factoren. In zijn ‘gerehumaniseerde’ psychiatriemaakte het mechanistische mensbeeld plaats voor mensbeeld waarin vrijheid totkeuze en verantwoordelijkheid centraal staan. De concentratiekampen zag Frankl90