Mens, waar ben je? - CDA

MENS, WAAR BEN JE?[4] Zie ik de hemel, het werk van uw vingers, de maan en de sterren door u daarbevestigd,[5] wat is dan de sterveling dat u aan hem denkt, het mensenkind dat u naarhem omziet?[6] U hebt hem bijna een god gemaakt, hem gekroond met glans en glorie,[7] hem toevertrouwd het werk van uw handen en alles aan zijn voeten gelegdDeze vraag wordt in de derde persoon enkelvoud gesteld. Zo wordt ‘de’ mens alsthema naar voren geschoven. Toch roept dit geen afstandelijke, abstracte filosofischeverhandeling op. De mens van Psalm 8 werpt geen academische vraag op,bedrijft ook geen zelfanalyse, maar vraagt zich, overvallen door de heerlijkheid vanschepping en Schepper, verwonderd af: ‘Wat is de mens dat u aan hem denkt?’ 47Deze psalm staat in de traditie van de joodse wijsheidsscholen. Die koesterdenhoge verwachtingen van de mens, zonder tegelijkertijd zijn beperktheid uit het oogte verliezen. Zijn wij meer dan een stofje in een oneindig heelal? En: hoe wonderlijkdat God aan ons denkt, ons bijna goddelijk heeft gemaakt? Die dubbelheid vormt deachtergrond van de klassieke wijsheidsvraag naar de mens.Deze wijsheidsscholen hadden een belangrijke plaats in het leven van de Joodseballingen die aan het begin van de zesde eeuw voor Christus naar Babylon (in Mesopotamië,het huidige Irak) waren gedeporteerd. Natuurlijk had deze deportatie (eerstvan de elite en later ook van andere bevolkingslagen) geleid tot een sociale, politiekeen ook religieuze crisis. De dragende structuren die de sociale identiteit van hetvolk bepaalden waren verdwenen: de stad Jeruzalem, de tempel, de eredienst, hetkoningshuis. Men was verder van huis dan ooit. Die crisis zette de oude sociale, politiekeen vooral ook theologische tradities onder druk. Waren ze veerkrachtig genoegom hernieuwde antwoorden te geven op de vragen die zich opdrongen? Als geenandere raakte de wijsheidsvraag naar ‘wat de mens is’ dus de politieke en religieuzeidentiteit van het Joodse volk.In de verhalen die aan de stromen van Babylon (de Eufraat en de Tigris) verteldworden, komt een aantal oudere verhaaltradities samen, waarin die dubbelheid vande nietige mens die bijna goddelijk is gemaakt, is terug te zien. De noties over deschepping van de mens hebben – zo veronderstellen Bijbelexegeten – hun achtergrondin enerzijds verhaaltradities uit de woestijn en anderzijds die vanuit het Israëlitischehof. 48 In de woestijntraditie komt, denkt men, voort uit groepen nomadendie met hun hele hebben en houden door de woestijn zwierven en zich in de ‘desert’47 | Hans-Martin Barth, Dogmatik: evangelischer Glaube im Kontext der Weltreligionen: einLehrbuch, Gütersloh 2001, p.484.48 | We bedoelen hier de zogenaamde ‘randnomaden’-traditie (onder exegeten bekend als‘E’) en de Jahwistische traditie (bekend als ‘J’), die door de wijsheidsscholen in de ballingschapsperiodewerden geïntegreerd en omgevormd en later, na de terugkeer, doorde Priesterverteller (‘P’) werden bewerkt. Zie bijv. Kees Waaijman, De mens als beeld vanGod, Nijmegen 1991.42