Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELDhet bestaan, maar komen pas aan de orde als er een breuk in ons vanzelfsprekendebestaan komt. Onvermijdelijk worden we altijd nog geconfronteerd met onze eindigheid,met tegenslag, met ziekte en dood, met de oncontroleerbaarheid van hetleven, met de onmacht om onze relaties te ‘maken’. Dan staan we voor vragen dieniet zozeer om een ‘oplossing’ vragen, maar om zin, duiding, erkenning en acceptatie.Een levenshouding die het onzekere, het kwetsbare en het onbeheersbareuitbant, streeft naar beheersing van het leven, vermijdt wat niet beheersbaar is enloopt erop uit dat men zich afsluit voor ervaringen die ‘zingevend’ zijn: ervaringenvan intimiteit, ontroering, verbondenheid, trouw.Daarom is het zorgwekkend dat het eenzijdigdenken in nut en noodzaak, in beheersing,Het eenzijdig denken in nut,maakbaarheid en effectiviteit, langzaamaanalle terreinen van ons leven is gaan beheersen. maakbaarheid en effectiviteit, isOok terreinen waar andere waarden zouden langzaamaan alle terreinen vanmoeten gelden. Dit ‘instrumentele denken’ (zie ons leven gaan beheersenkader) heeft de structuren van ons samenlevenveranderd en geleid tot zeer krachtige mechanismendie ons leven in een bepaalde richtingduwen. Max Weber (1864–1920) sprak al van het gevaar van een ‘ijzeren kooi’ (‘einstahlhartes Gehäuse’) van onpersoonlijke mechanismen waarin mensen opgeslotenkunnen raken. 3 De systeemwereld is dan sterker dan de leefwereld. Een managerbijvoorbeeld wordt, ook als het lijnrecht tegen zijn eigen gevoel en geweten in gaat,gedwongen om voor een bepaalde maximalisatiestrategie te kiezen die schadelijkis voor bijvoorbeeld het milieu of voor de arbeidsverhoudingen. De leerkrachtwordt door middel van allerlei van bovenaf opgelegde eindtermen, competentiesen leerlingvolgsystemen tot een ‘effectiviteit’ gedwongen waarin zij moeite heefthaar liefde voor het vak en haar pedagogische vakbekwaamheid vorm te geven. Dezevoorbeelden zijn met andere voorbeelden van ‘beroepszeer’ aan te vullen. 4Zodra in het persoonlijke en professionele leven maakbaarheid, doeltreffendheid,beheersing en doelmatige oplossing van problemen centraal staan, is er hetgevaar dat diepere existentiële en morele vragen en zingevingsbereiken wordenafgesloten. Sennett stelde vast dat Rico klem komt te zitten tussen de dynamischehouding die zijn werk vereist en een verstarrende visie op het goede leven waarinduurzame waarden centraal staan. Hij bijt zich vast in een cultureel conservatisme,volgens Sennett vooral een geïdealiseerd idee van gemeenschap waarin duurzamewaarden wel een rol spelen. Zo heeft hij een sterke afkeer van ‘sociale parasieten’als zwervers en uitkeringsgerechtigden en hamert hij op law and order. Daaronder3 | Max Weber, Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus, 1904.4 | Gabriel van den Brink, Geert Mak en Leo Prick, Beroepszeer: waarom Nederland niet goedwerkt, Amsterdam 2005. Zie ook: Ad Verbrugge Tijd van onbehagen: filosofische essaysover een cultuur op drift, Amsterdam 2004, pp.42-76.11