Mens, waar ben je? - CDA

MENS, WAAR BEN JE?en theologie zelf – echter zo besmet geraakt met negatieve associaties dat het devraag is of het nog bruikbaar is in onze tijd van religieus analfabetisme. In hoofdstuk3 beschreven we ‘zonde’ als de ontwrichting van de relaties waarin mensen staan.Mensen leven in een diversiteit aan verbanden en zijn vrij om aan die verbandenvorm te geven. Binnen die verbanden zoeken zij naar een vervulling van het sterkereverlangen dat kenmerkend is voor hen. Vaak richten mensen zich op allerlei passiesdie dit verlangen nooit kunnen vervullen en stillen (we noemden de workaholic ende religieuze fanaat). De christelijke traditie stelt echter niet de verdorvenheid vande mens centraal, maar de mogelijkheid tot vernieuwing. Ze erkent dat mensen vrijzijn om zowel ‘te bouwen als te breken’.Het christendemocratische perspectief op de mens verschilt op dit punt ook vanhet liberale, waarin de mens vooral dán niet aan een ‘goed’ leven toekomt als hijdoor allerlei sociale en natuurlijke zaken in zijn keuzevrijheid wordt belemmerd. Ookverschilt het van het marxistische idee van ‘vervreemding’. De sociaaldemocratischemensvisie is uiteraard geen kopie van de klassieke marxistische, maar gaat vaak welop vergelijkbare premissen terug. Marx maakte in 1842 als redacteur van de RheinischeZeitung de gevolgen mee van een nieuwe wet die het sprokkelen van houtop de landerijen als diefstal beschouwde. 154 Hoe moesten mensen koken? En stokenin hartje winter? De bevolking werd afgesneden van haar natuurlijke hulpbronnen:afgevallen hout. 155 Wat publiek bezit was, werd privaat. De rijken maken hun wettenen besluiten welke speelruimte de anderen krijgen. Dit fundamentele inzicht zetteMarx op het spoor van zijn analyse van de menselijke vervreemding. Iemands positieals eigenaar bepaalt hoe hij of zij met minderen of meerderen omgaat. Standsverschillenworden vastgezet. Een dubbeltje wordt nooit een kwartje. Als God jou in ditleven een dagloner gemaakt heeft, mag je niet klagen. Mensen zijn van elkaar vervreemden dus ook van zichzelf – dat geldt de dagloner, de mijnwerker, de bestuurderen de rijke landeigenaar. Christendemocratie en sociaaldemocratie zijn beide – inelk geval voor een deel – voortgekomen uit de negentiende-eeuwse sociale kwestie.De marxistische visie op deze ‘vervreemding’ kon mensen eigenlijk alleen als arbeidersplaatsen. Alle ‘zonde’ werd zogezegd op een hoop geveegd: de vervreemdingdie voortkwam uit de productieverhoudingen rond grond en kapitaal (fabrieken).Door privaat bezit ontstond rijkdom van rijken en afhankelijkheid van anderen. Dezondeval was eigenlijk de invoering van geld die een persoonlijke ruilhandel verving.De mens wordt bij Marx dus als arbeider getekend. Communistische regimes zijndat nooit te boven gekomen. Voor andere aspecten van het leven, andere gebrekenen andere vormen van kwaad was weinig plaats (de zorg voor gehandicapten inde Duitse Democratische Republiek liet men aan de kerk over). Daar kwam bij datsociaaleconomische vervreemding – op zijn minst tijdelijk – door de overheid moestworden opgeheven. De overheid moet alles regelen, omdat alleen de overheid bovende groepen met hun uiteenlopende belangen staat (men kan een fabriekeigenaar154 | Zie bijv. Francis Wheen, Karl Marx, London 1999, pp.44-47.155 | Garrett Hardin, ‘The Tragedy of the Commons’, Science 162 (3859): 1243-1248, 1968.108