Mens, waar ben je? - CDA

MENS, WAAR BEN JE?regelvolgend gedrag. Ethiek trekt codes en regels in twijfel. Barmhartigheid plaatstkanttekeningen bij morele rigiditeit. Regels worden tegen het licht gehouden vanidealen die het alledaagse overstijgen, van beelden en visioenen van een humanewereld, van het goede leven, van sociale gerechtigheid. Tegelijkertijd is er dan oogvoor de zwakheid van mensen. Die wordt niet goed gepraat, maar wel onderkend enin barmhartigheid naar een hoger niveau getild dan dat waarop het digitale moreleoordeel functioneert.De motivatie vanuit de openheid van mensen, vanuit het verlangen naar vervulling,is daarmee ook niet slechts een subjectieve voorkeur die alleen in het privatedomein thuishoort, maar het uitgangspunt voor een menselijke samenleving, voorde betrokkenheid op elkaar en voor inzet voor de ‘publieke zaak’.Die waardigheid van elk mens als ‘antwoordend wezen’ is in een politieke taalvan rechten niet volledig te vatten – niet in een liberaal vertoog van vrijheidsrechtendie het individu het recht geven om ‘zichzelf’ te zijn en te ‘ontplooien’ en ookniet in een sociaaldemocratisch vertoog van sociale rechten, waarmee het individuvoor zijn bestaanszekerheid een claim kan leggen op het collectief. Daarmee willenwe vrijheidsrechten noch sociale rechten bagatelliseren. Natuurlijk hoort het bij demenselijke waardigheid dat mensen de vrijheid hebben om zelf de regie over hunleven te voeren. Maar garandeert zoveel mogelijk keuzevrijheid een menswaardigesamenleving? En natuurlijk maken de arrangementen van de verzorgingsstaat –waarop mensen, zoals de KVP-minister Marga Klompé al zei, ‘met opgeheven hoofdeen beroep moeten kunnen doen’ – deel uit van ons idee van een menswaardigesamenleving. Maar garandeert een fijnmazig vangnet van sociale rechten een menswaardigesamenleving? Nee, daarvoor is een samenleving nodig die zich kenmerktdoor onderlinge betrokkenheid: door relationele kracht.De mens als relationeel wezenTen tweede zijn mensen relationele wezens. We hadden ook kunnen schrijven:sociale wezens. Dat zou evenwel het misverstand kunnen oproepen dat we mensenvolledig in hun gemeenschappen ‘opsluiten’, als wezens die volledig opgaan in socialeverbanden of sterker nog: daardoor gedetermineerd zijn (dat is de kritiek die opbepaalde varianten van het ‘communitarisme’ vaak wordt geleverd 142 ). Wie de mensals relationeel wezen ziet, zegt dat we niet minder over het individu moeten denken,maar beter. Het uitgangspunt van de christendemocratische mens- en maatschappijvisieis, als gezegd, de individuele persoon. Maar die persoon kan niet zonder zijnrelaties worden gezien. De vraag ‘wie ben ik?’ is niet zonder voorzetsels te lezen:Met wie ben ik? Door wie ben ik? Voor wie ben ik? Tegenover wie ben ik? Naast wieben ik? Zonder gemeenschappen van mensen zou ik als ‘ik’ helemaal niet bestaan.Maar daarmee is niet gezegd dat mensen in hun verbanden opgaan, dan wel dat zijde som van sociale rollen zijn.142 | Wetenschappelijk Instituut voor het CDA, Gaven in overvloed: Europees cultuurbeleid inchristen-democratisch perspectief, Den Haag 1996, p.59v.102