Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELDsen naar op zoek zijn. Dat biedt weliswaar een houvast om allerlei religieuze momentenin de samenleving te benoemen (voetbal is oorlog, zei Rinus Michels – maar hetis ook religie). Je annexeert echter ook die mensen die niet willen dat het kippenveldat ze van André Hazes’ Kleine jongen of Mozarts Requiem krijgen als ‘religieus’wordt bestempeld, of hun diepste politieke overtuigingen als ‘ook een religie’. 141Termen als ‘open’ en ‘transcenderend’ lijken minder problematisch. Dat mensen opde een of andere manier verlangen of zelfs hunkeren naar een of ander ‘hogere’ lijktimmers niet te veel gezegd. Ook zijn er veel ‘ongelovigen’ die geloven dat er meeris tussen hemel en aarde. Mensen zijn ‘open’ naar dimensies die het eigen fragmentarischebestaan duiden en zin geven. Los van de vraag of er nu wel meer is tussenhemel en aarde en wat dat dan precies zou zijn, geeft de duiding van de mens alseen transcenderend wezen aan dat de mens een gerichtheid heeft (een ‘telos’ zouAristoteles zeggen), dat hij zoekt naar vervulling van zijn leven. Die vervulling is nietzozeer materieel als wel spiritueel. Het gaat om een zoeken naar bestemming enzin en (om met Augustinus te spreken) het vinden van rust voor de ziel. Het ‘open’zijn van de mens duidt ook aan dat hij deel uitmaakt van een groter geheel, van degemeenschap en uiteindelijk van de mensheid. Vanuit een christendemocratischperspectief zijn dit soort termen misschien te vaag. Het gaat immers niet zozeer omelke ervaring van ‘iets’ hogers, maar om concreet aangesproken zijn, een aanspraakdie het hele bestaan raakt. Dat is de politieke en maatschappelijke relevantie vanhet ‘open’ zijn. ‘Transcendentie’ hangt samen met betrokkenheid op medemensen wereld. Aanspraak en aansprakelijkheid, zeiden we in onze analyse van Genesis1, veronderstellen elkaar en roepen elkaar steeds op. Het christendemocratischemensbeeld kan worden getypeerd met woordspelingen als ver-antwoord-elijkheiden be-stem-ming. In dit licht moet dus de nadruk op ‘verantwoordelijkheid’ in hetchristelijk-sociaal denken worden gezien. Dat is geen morele plicht die van bovenafdoor de overheid aan haar burgers wordt opgedrongen, maar een concrete uitdrukkingvan een ervaring die bij het mens-zijn hoort. Een ervaring die samenhangt metde menselijke waardigheid.Wie het handelen van mensen maatschappelijk en politiek losmaakt van die‘roeping’, maakt het los van de motivatie en daarmee van betrokkenheid, verantwoordelijkheidsgevoel,creativiteit en vernieuwing. Het is onze overtuiging dat ditverlangen, dat mensen motiveert, daarom niet buiten het publieke en ook politiekedomein kan en hoeft te blijven (dat is een kortzichtigheid waarin vrijwel alles totindividuele keuzes wordt gereduceerd; die diepe, wezenlijke hechting van mensen,dat appèl dat in elke vezel natrilt, is dan een keuze als alle andere keuzen). Metwetten en regels alleen is een samenleving op menselijke maat daarom ook nietmogelijk. Dat is een te formalistische benadering die buiten motivaties om denkt. Demens is wezenlijk ‘open’, ook in die zin dat hij naar vervulling en naar de verwerkelijkingvan zijn vrijheid verlangt. Die vrijheid voltrekt zich in het goede en niet in slaafs141 | Paul Cliteur zou dit ‘semantisch kerstenen’ noemen (zie P. B. Cliteur, De neutrale staat,het bijzonder onderwijs en de multiculturele samenleving, Leiden 2004, p.22, vnt. 28).101