Mens, waar ben je? - CDA

MENS, WAAR BEN JE?God heeft hij de opdracht gekregen zich zoveel mogelijk te ontplooien, tot eer vanGod, en om het ‘tijdelijke en eeuwige welzijn’ te bereiken door zijn eigen roepingte volgen. Ten derde komt de mens pas aan zelfverwerkelijking toe door concreet tehandelen. Als de gemeenschap individuele personen die handelingsvrijheid ontzegt,bijvoorbeeld door individuen verantwoordelijkheden te ontnemen, blokkeert zijindividuele personen in hun mogelijkheid om zich emotioneel, geestelijk en mentaalte ontwikkelen, om te ‘worden wie ze zijn’. Het primaat ligt dus bij de individuelepersoon, een persoon in gemeenschappen. Oswald von Nell-Breuning, de ‘ghostwriter’van Quadragesimoanno, benadrukt dit in één van zijn vele werken zo: ‘Als desamenleving er is voor mensen, waaruit en waarin ze bestaat, en niet omgekeerd,dan kan het niet anders dan dat dít haar zin is: deze mensen zoveel mogelijk helpenbij de ontplooiing en vervulling van hun mens-zijn, of ze in elk geval niet daarin tehinderen of te beknotten.’ 134PersonalismeDat primaat van de individuele persoon is vooral in het personalisme sterk uitgewerkt(bijvoorbeeld in het denken van Jean-Jacques Maritain 135 ). Mens-zijn is een proces,een proces van zelfkeuze en zelfverwerkelijking, van groei. Het morele, zedelijkeleven is voortgang op weg naar eeuwige doel. Van daaruit wordt benadrukt dat demogelijkheid om de samenleving in vrijheid op te bouwen wortelt in de roeping vande mens om zichzelf als sociaal wezen te ontplooien. 136Dat is een onvervreemdbaar uitgangspunt van het christendemocratischdenken over mens en samenleving. Tegelijkertijd is het ook een valkuil. De neigingbestaat om de onmiddellijke relaties als maatgevend te zien voor alle relaties enmaatschappelijke verbanden waarin we leven. De achterliggende gedachte is datalleen in dat soort relaties de mens volledig mens wordt. Hij is daarin nooit eennummer, maar altijd een persoon, een subject. Dat klinkt aantrekkelijk voor demens die zich in de onpersoonlijke, ‘globaliserende’ wereld verloren voelt. Maar ishet werkelijk een basis voor een politiek op menselijke maat? Kleine gemeenschappen,waarin de verantwoordelijkheid van persoon tot persoon tot uitdrukking komt,worden dus als maatgevend gezien voor grotere verbanden. Het probleem daarbij isdat er een te sterke scheiding wordt gemaakt tussen wat je persoonlijke en onpersoonlijkerelaties kunt noemen. Het eigenlijke mens-zijn vind je dan alleen in die per-134 | Oswald von Nell-Breuning, Gerechtigkeit und Freiheit: Grundzüge katholischer Soziallehre,Wenen [etc.] 1980, pp.14-15: ‘Wenn die Gesellschaft für die Menschen, aus denenund in denen sie besteht, da ist und nicht umgekehrt, dann muß eben dies wohl ihr Sinnsein: diesen Menschen soviel wie möglich zur Entfaltung und Erfüllung ihres Menschtumszu verhelfen, auf keinen Fall aber sie daran zu hindern oder zu beeintrachtigen.’135 | Volgens Maritain wortelt de mogelijkheid om de samenleving in vrijheid op te bouwenuiteindelijk in de roeping van de mens om zichzelf als sociaal wezen te ontplooien; JacquesMaritain, Mens en staat, Tielt [etc.] 1966.136 | Zie ook: Gaudium et Spes 12: ‘De mens is immers krachtens zijn diepste aard eensociaal wezen, en zonder betrekkingen met anderen kan hij niet leven en zijn gaven nietontplooien.’92