Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELDblijven al op één van de onderste treden hangen. Maslow zelf kwam bij een onderzoekonder 3000 studenten slechts één ‘zelfverwerkelijker’ tegen. 124 Dat deed aan depopulariteit van zijn theorie weinig af. Integendeel, het versterkte de gedachte datde omstandigheden van de meeste mensen nog steeds zo onwaardig zijn dat ze niettot ontplooiing kunnen komen. We moeten er dus voor zorgen dat de maatschappelijkestructuren veranderen, dat mensen door de bevrediging van lagere behoeftenaan zelfverwerkelijking toekomen.De inschatting van de mens wordt hier bepaald door een ideologische visie opmens-zijn. Maar wat is een goed mens? De mens die zo veel mogelijk zijn potentiesgeactualiseerd heeft? Welke dan? De talenten die al manifest zijn (het kind dat alskleuter al goed kon tekenen)? Of ook de verborgen talenten? Maar hoe kunnen wedie kennen? Misschien school er in de middeleeuwse schoenlapper die zijn vak maarniet onder de knie kreeg wel een goede systeembeheerder. Was hij een beter, wanteen meer ontplooid mens geweest als er in zijn tijd computers hadden bestaan? Enhoe zit het met antisociale talenten? Moet de zeer getalenteerde oplichter de kanskrijgen om zichzelf te ontplooien? Natuurlijk niet, maar waarom niet? Uiteindelijkkomen we met de ideologie van de zelfontplooiing niet verder dan een naturalistischeopvatting van wat een goed mens is. Het gaat om zijn natuurlijke aanleg. Ergelden geen externe criteria. Toch pretendeert men de kwaliteit van menselijk levente kunnen beoordelen. Je bent meer mens als je je meer ontplooit. In de visie vanMaslow wordt iemands persoonlijkheid gekenmerkt door het niveau van behoeftendat hij weet te bevredigen. De omstandighedenDe omstandigheden waarin je leeft ende relaties waarin jij staat, belemmerenin de Romantische visie vooral jeontplooiingwaarin je leeft, de relaties waarin jij staat, zijnslechts contingenties, attributen die behulpzaamkunnen zijn, maar vaker jouw ontplooiing belemmeren.Wij zullen dit straks, vanuit christendemocratischevisie, tegenspreken.De kern van onze kritiek is dat de omstandighedenwaarin de mens leeft als ‘toevalligheden’worden beschouwd, als niet-wezenlijk voor wie jij zelf bent. Ze kunnenweliswaar behulpzaam zijn om te worden wie je bent, zo wordt geredeneerd, maarvaak ook hinderlijk zijn. Hoe dan ook, de gedachte is dat jouw ‘zelf’ er uiteindelijklos van staat. Wij willen zeker niet het omgekeerde beweren, namelijk dat de menssamenvalt met zijn omstandigheden. Maar wij zijn wie we zijn in en door het webvan de relaties waarin we zijn ingeweven, de omstandigheden waarin we leven enwerken, onze mentale en fysieke gesteldheid, enzovoort, en vooral door de manierwaarop wij daar zelf mee omgaan, het een plaats geven in ons levensverhaal. Doorons ‘zelf’ los te koppelen van die gegevenheden leggen we onszelf een onrealistischezelfdwang op die onze sociale en psychische grenzen uit het oog verliest.124 | H.C.J. Duijker, ‘De ideologie der zelfontplooiing’, Pedagogische Studiën 53 (1976), pp.358-373, 359.85