Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELDsoonlijke relaties De wereld van het werk, het verkeer, de economie, de consumptie,kortom de dagelijkse omgang met ‘de dingen’ worden tot oneigenlijk mens-zijn veroordeeld.137 Menselijke relaties zijn spontaan en direct. We kijken elkaar in de ogen.Echter om die directe relatie te ‘institutionaliseren’, dat wil zeggen, om die blijvendvorm te geven in de samenleving, zijn we echter aangewezen op zakelijke bindingenen instituties. Het is een illusie om te denken dat we alleen maar in die spontane endirecte relaties kunnen leven en dat we de menselijkheid in onze ‘globaliserende’wereld kunnen waarborgen door het moderne maatschappelijke verkeer te ‘repersonaliseren’.De vrouw achter de kassa in de supermarkt mag dan wel een bordjedragen met haar naam erop, ik hoef geen persoonlijke relatie met haar aan te gaanom mijn boodschappen af te rekenen. Het is doodvermoeiend en bovendien onwenselijkom alle maatschappelijke verbanden tot persoonlijke relaties om te vormen.Politieke en economische processen kunnen niet tot een ‘één-op-één-moraal’ herleidworden. Ook het ideaal van ‘leven in dialoog’ wordt daardoor gauw een romantischevlucht uit de werkelijkheid, in kleine, warme gemeenschappen.Dat betekent nu weer niet dat de centrale gedachte van het personalisme, hetmensbeeld van de vrije en verantwoordelijke mens, niet leidend zou moeten zijnbij het denken over de inrichting van onze samenleving. In het WI-rapport Gaven inovervloed uit 1996, waarin eenzelfde aarzeling klinkt bij het personalisme, wordtgewezen op het werk van de Franse filosoof Paul Ricoeur. 138 Die kon niet om decentrale gedachte van het personalisme heen, het relationele aspect, maar zaggrote bezwaren bij de rigide maatschappelijke en politieke uitwerking ervan. Daaromonderscheidde hij drie soorten relaties die voor het menselijk bestaan relevantzijn: de relatie van het individu tot zichzelf, de relatie tot de ander in nabijheid (dekorte relatie) en de relatie tot de andere die ver weg is (de lange relatie via instellingen).In de eerste relatie wordt zelfachting gekoppeld aan de zorg voor het zelf.In de tweede, de korte relatie, wordt de bezorgdheid voor de ander verbonden metzorg voor de ander. In de derde, de lange relatie met elke ander wordt de wens vande rechtvaardige instellingen verbonden met de zorg voor die instellingen. In dieverschillende relaties gelden verschillende maatstaven. In de korte relaties is vriendschapde maat, in de lange relaties rechtvaardigheid. Dat betekent dus niet dat dedirecte relatie niet van groot belang is voor de kwaliteit en menswaardigheid vanonze samenleving, maar dat relaties op verschillende manieren vorm krijgen. In depolitiek gaat het ook over lange relaties en dus over rechtvaardigheid. Dat ideaal van‘publieke gerechtigheid’ krijgt in de christendemocratische visie echter vooral vormdoor bij de ontplooiing van de individuele personen in hun sociale verbanden tebeginnen. Korte en lange relaties grijpen voortdurend op elkaar in (zie het leven vande Rico’s in de globaliserende wereld). Vanuit de christendemocratische mensvisie137 | Moltmann, Jürgen, De mens: christelijke antropologie in de conflicten van deze tijd,Bilthoven 1972, p.108.138 | Wetenschappelijk Instituut voor het CDA, Gaven in overvloed: Europees cultuurbeleid inchristen-democratisch perspectief, Den Haag 1996, pp.62-63.93