Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELDde spelregels die daarbij pasten. Veel ruimte om zelf invulling aan zijn waardigheidals mens te geven was er dus niet (en dat miste hij waarschijnlijk ook nauwelijks). Erheeft dus ook een sterke individualisering van waardigheid plaatsgevonden.Het is hier niet de plaats om die ontwikkelingen in de afgelopen eeuwen uitgebreidte beschrijven. 36 Duidelijk is wel dat deze ‘modernisering’ van waardigheideen pijnlijk proces is geweest, dat door geografische, politieke, sociale, religieuzeconfrontaties werd gekenmerkt. Zo bracht de opkomst van de moderne burgerij in delate Middeleeuwen een ‘generalisering’ van waardigheid met zich mee. De ontwikkelingvan de Republiek der Verenigde Nederlanden vroeg om tolerantie en vrijheid. DeReformatie, met haar nadruk op persoonlijk geloof, betekende een individualiseringvan waardigheid. Met de Verlichting brak het inzicht door dat menselijke waardigheidniet afhankelijk is van toevallige omstandigheden. De ‘ontdekking’ van anderevolkeren onderstreepte uiteindelijk het inzicht dat elk mens, ongeacht huidskleurof cultuur, waardigheid toekomt (al duurde de algemene acceptatie daarvan enkelebloedige eeuwen).‘Waardigheid’ is dus steeds meer de waarde van mens-zijn op zich gaanbetekenen. Anders gezegd, ‘waardigheid’ werd zo direct geassocieerd met ‘menselijkheid’dat beide begrippen vrijwel synoniem werden. De vraag is natuurlijk watdie menselijkheid inhoudt. Waardigheid veronderstelt aan de ene kant gelijkheiden gelijkwaardigheid, iets dus wat algemeen menselijk is. Aan de andere kant heeftwaardigheid voor de moderne mens onvermijdelijk ook te maken met het ‘eigene’van elk individu, met ‘jezelf zijn’, met ‘authenticiteit’. Bij het voorbeeld van het‘dwergwerpen’ zagen we al hoe beide invullingen van waardigheid op gespannenvoet kunnen komen te staan. De generalisering van waardigheid vertaalde zich metname in een claim op gelijke rechten (‘ons goed recht!’); individualisering vooral inhet ideaal – en/of lot – van zelfontplooiing (‘worden wie je bent!’). We duiden datkort aan. In de hoofdstukken 4 en 5 gaan we er uitvoeriger op in.‘Ons goed recht!’Het gelijkheidsethos is één van de belangrijkste pijlers van de naoorlogse verzorgingsstaat.De morele relatie tussen mensen, tussen jongeren en ouden van dagen,tussen werkenden en niet-werkenden, tussen gezonde en zieke mensen, is bepaalddoor een fijnmazig systeem waarin basisbehoeften als voedsel, onderdak, kleding,warmte en medische zorg worden omgezet in aanspraken op het collectief. Van hetinkomen van de werkende gaat via de ontelbare haarvaatjes van de verzorgingsstaateen deel naar de bejaarde buurvrouw aan de overkant – die we vaak niet of nauwelijkskennen. Deze overgang van ‘genadebrood’ naar ‘recht’ is een grote verworvenheid.Niemand hoeft meer z’n pet op te houden. Men is afhankelijk van het collectiefen niet meer van de goedgeefsheid van de baas of diaconie en van de charitatieveinitiatieven van dames uit de hoogste kringen. KVP-minister Marga Klompé zei bij deinvoering van de Bijstandswet in 1964: ‘Ik wilde een wet maken, mijnheer de voorzit-36 | Zie hiervoor bijv. de eerder genoemde werken van Taylor en Rohde.33