Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELDmensbeeld, zeiden we, is een democratisering van het koningsideaal in de oudeIsraël, het ideaal van Psalm 72. We zagen in hoofdstuk 3 hoe de eerste hoofdstukkenvan Genesis zijn ontstaan uit een kruisbestuiving van verschillende tradities tijdensde Babylonische ballingschap. Die ballingschap was een tijd van heroriëntatie. Deoude sociale en religieuze structuren die de identiteit van het Joodse volk bepaalden,verloren aan de stromen van Babylon hun geldigheid. De bede om een rechtvaardigekoning uit Psalm 72 moet gelezen worden in een context van religieuze en socialeeenheid, waarin de koning kon worden aangesproken op zijn verantwoordelijkheidom het goddelijk recht tot gelding te brengen. Die goddelijke legitimatie van desociale verhoudingen en het recht wordt in het pluralistische Babylon, dat onder eenbewind staat dat dit goddelijk gezag niet erkent, ondergraven. Eén van de belangrijksteontwikkelingen in de (religieuze) identiteit van het Joodse volk in ballingschapis precies die democratisering van het oude koningsideaal. Wat eens alleen aande koning werd toegeschreven, namelijk de koninklijke verantwoordelijkheid voorrecht en gerechtigheid, wordt nu iets voor alle mensen. Het gelijkheidsbeginsel vanGenesis 1 is niet een formele gelijkheid voor de wet, maar gelijkheid in de koninklijkeaanspraak die op ieder van ons mensen wordt gedaan. Het volk staat niet meerbiddend rondom de koning die als bemiddelende instantie tussen het goddelijke enaardse vrede en gerechtigheid moet brengen, maar ieder mens wordt zelf aangesproken.Dat geldt zelfs voor de meest kwetsbaren. Ook zij moeten in staat gesteldworden om… te geven! Daarin ligt immers de uiteindelijke waardigheid van de mens.Een politiek die zich op dit Bijbelse mensbeeldberoept moet ruimte geven aan mensenRuimte geven voor verantwoordelijkheidbetekent voorwaarden scheppenom te antwoorden op het appèl op koninklijkeverantwoordelijkheid dat op hen wordt gedaan.‘Ruimte geven’ omvat hier meer dan alleen waarin ieder mens gehoor geeft aanbelemmeringen wegnemen die de keuzevrijheid het beroep dat op hem wordt gedaanvan mensen beperken. En het appèl op verantwoordelijkheidis iets anders dan de zelfredzaamheidvan de individuele burger. Ruimte geven voor verantwoordelijkheid betekentvoorwaarden scheppen waarin ieder mens gehoor geeft aan het beroep dat op hemwordt gedaan (in de christendemocratische visie op overheid en samenleving wordtdit uitgedrukt met de term ‘publieke gerechtigheid’ 106 ). Dat betekent: een beroepdoen op de talenten van mensen (dat is iets anders dan zoveel mogelijk individuelevrijheid om mezelf zo veel en zo veelzijdig mogelijk te ontplooien; we komen daar inhet volgende hoofdstuk op terug).Deze perspectiefwisseling raakt de kern van de christendemocratische visieop gelijkheid en rechtvaardigheid. Het Bijbelse begrip van gerechtigheid dat weschetsten zit ook achter het Bijbelverhaal over de ‘werkers in de wijngaard’, waarin106 | Zie Wetenschappelijk Instituut voor het CDA, Publieke gerechtigheid. Een christen-democratischevisie op de rol van de overheid in de samenleving, Houten 1990, met namehoofdstuk V.73