Mens, waar ben je? - CDA

EEN VERKENNING VAN HET CHRISTENDEMOCRATISCHE MENSBEELDDie mensvisie, die meer wil zijn dan een vrijheidsrechtelijke of sociaalrechtelijkecatalogus, heeft directe consequenties voor de manier waarop we bijvoorbeeldtegen zorg aankijken. In hoeverre heeft de nadruk op formele gelijkheid, de basisvan onze verzorgingsstaat, nu werkelijk tot een menselijker samenleving geleid?De bejaarde buurvrouw aan de overkant uithoofdstuk 2 krijgt geregeld de thuishulp langs.Haar behoefte aan zorg is omgezet in ‘haargoed recht’. De thuishulp komt langs in ons allernaam. En vaak ook in plaats van ons. De buurvrouwblijkt aandacht, een praatje maken enWe moeten niet minder, maar beterover het individu denkenliefde steeds meer te missen (en het is het ‘beroepszeer’ van veel professionals datdie humane dimensie in de huidige werkomstandigheden vaak wordt wegbezuinigden stuk gemanaged 143 ). We zijn weliswaar verantwoordelijk voor elkaar, zeiden we,maar vaak niet meer tegenover elkaar. Dat we belasting betalen om een sociaalvangnet in stand te houden en dat we een overheid hebben die welvaart verdeelt,is de basis van onze rechtsgemeenschap. Maar meer en/of beter verdelen dooraanbiedende overheidsinstanties garandeert niet automatisch een menswaardigeresamenleving, zoals de sociaaldemocratie veronderstelt. Veel menselijke behoeftenzijn in een politieke taal van ‘rechten’ niet uit te drukken. Die taal is vooral geschiktvoor claims van het individu op het collectief. Op die manier is sociale zekerheid tevaak en te snel een verstatelijkt stelsel geworden waarin niemand meer de basisideeënvan wederzijdse betrokkenheid, lotsverbondenheid en solidariteit herkent.Zorg is iets ‘van de overheid’ of van abstracte instanties geworden dat zich te vaakbuiten het blikveld van veel mensen afspeelt. De persoonlijke bezieling, de wezenlijkebetrokkenheid op anderen is vaak te instrumenteel geworden. Met de invoeringvan de Wet maatschappelijke ondersteuning vindt daarop een correctie plaats.Gemeenten krijgen de verantwoordelijkheid om mensen te compenseren in hunbeperkingen. Ze gaan daarbij uit van wat mensen nog kunnen. De vraag wordt danwat heeft iemand nodig, in plaats van waar heeft iemand recht op. Geen afvinklijstjesmaar een gesprek aan de keukentafel met oog voor wat iemand echt scheelt.Aan de andere kant kun je vanuit deze mensvisie ook vragen stellen bij hetliberale idee van zelfbeschikking dat in veel politieke besluitvorming dominant is.De idee van de mens als ‘autonoom individu’ wordt daarin zo absoluut gesteld dateigenschappen als altruïsme, solidariteit en compassie – die onmisbaar zijn voor eengoed functionerende samenleving – er vervolgens geforceerd bij gehaald moetenworden. 144 Bijvoorbeeld door te stellen dat mensen, als ze vrij zijn, zichzelf kunnenontplooien en hun eigen belang kunnen nastreven, toch altijd ook elkaar zullenopzoeken. Het individu is in dit ontplooiingsperspectief geen eenling, maar een143 | Gabriel van den Brink, Geert Mak & Leo Prick, Beroepszeer: waarom Nederland niet goedwerkt, Amsterdam 2005.144 | Zie voor een vergelijking tussen christendemocratie en liberalisme: H.E.S. Woldring,Politieke filosofie van de christen-democratie, Budel 2003, pp.192-199.103