TRANSMIGRASI ZAMAN BELANDA

lijk en nog maar zelden is deze merkbaar. Het volk beraadslaagt en
beslist als souverein in groote zaken. Wel kunnen de hoofden soms
vergaderingen eenigermate leiden, doch meestal moeten zij zeiven
den stem of den drang van den volkswil volgen. Ieder Pasemaher
is dus voor zijn eigen hoofd souverein. De hoofden der stammen vereenigen
zich met de minderen tot een groote raad, wanneer belangrijke
zaken door de gemeenten zelve niet kunnen worden beëindigd,
b.v. een moord, een oude veete. Al doet nu die landdag naar zijn beste
willen en weten een billike en regtvaardige uitspraak in zulk een
kwestie, dan behoeft volgens de adat de in 't ongelijk gestelde partij
daar nog geen genoegen mee te nemen; hij mag de uitspraak verwerpen
en behoudt dan het regt voor zich om zijn eigen regter te
wezen. De wet der individueele vrijheid is dus in Pasemah wel tot
het uiterste gedreven en men ziet dus duidelijk dat de magt der
hoofden slechts minimaal is, ja dat vaak het volk de tyran is zijner
eigene hoofden, want dan alleen wordt in de uitspraak van den
grootenraad berust, wanneer beide partijen er genoegen mede nemen.
Hieruit vloeit dus voort dat deze aan anarchie grenzende regeeringsvorm
dikwerf aanleiding geeft tot groote inwendige beroerten, botsingen
en bloedige toneelen, welke den boezem der maatschappij
telkens openrijten en eer geschikt zijn om oude veeten te doen herleven
dan ze uit te dooven. Pasoemah is dan ook dikwerf het tooneel
van die inwendige bloedige onrust.
Die regeeringsvorm is wel een der meest opmerkelijke in deze
streken, omdat het lijnregt indruischt tegen de in het Oosten bestaande
vormen van bestuur. Pasoemah is een republiek in den meest
democratischen zin."
Gramberg is minder duidelijk in zijn beschrijving van de Inlandsche
rechtsgemeenschappen dan Du Bois. Hoven komt in
zijn proefschrift over de Pasemah tot de conclusie, dat ook hier
het stamgenootendorp de rechtsgemeenschap was en dat de
stamgenootendorpen meer of minder zwakke federaties vormden,
waarvan de oorsprong was gelegen in de betrekking tot het moederdorp
x ). De inlichtingen van Gramberg zijn echter van belang
omdat er duidelijk uit blijkt hoe hij getroffen was door het feit,
dat in de Pasemah vrijwel geen gezag te constateeren viel. Ook
Presgrave, in 1818, resident van Manna (Benkoelen) was dit
reeds opgevallen voor zoover de Pasemahers in zijn gebied betrof:
„The chiefs have no means of enforcing obedience to their decrees
by any coercive power placed in their hands by the community
itself" 2 ).
Du Bois constateerde dit eveneens voor het Noordelijk gedeelte
van de Lampongsche Districten waar hij zegt, dat er geen regeering
bestond 3 ).
Zoowel in de Redjang als in het Noordelijk gedeelte van de
1
) HOVEN, De Pasemah, 1927, blz. 27.
2
) Adatrechtbundel 32, blz. 354.
3
) Zie boven, blz. 9.
11