Kvinneblikk på atomenergi - IKFF

til luft og vatn frå anlegga i Sellafield starta for 60år sidan var det lite kunnskap om verknaden av deii naturen. I fylgje atomindustrien sjølv var nokreav dei tidlegaste utsleppa del av eksperiment for åundersøke korleis radioaktive isotopar oppførdeseg i naturen. Operatørane i anlegga brukte ikkjeføre-var prinsippet, men tenkte at den utslepteradioaktiviteten ville bli trygt fortynna og spreiddi det marine miljøet. Frå dette materialet vart detkonkludert at publikum berre ville bli utsette fortre ”potensielle farar”. Dette var inntak av forureinafisk og sjøplanter, og eksponering for forureinasediment langs kysten. Informasjonen innhentafrå desse eksperimenta blei brukt til å etablere deialler første grenseverdiane for utslepp frå anlegga.Desse var baserte på den trua at miljøet kunne”ta imot avfall trygt”. Operatørane meinte ogsåat desse grenseverdiane var ”unødig restriktive”.Konsekvensen av det var at det blei trudd at detville vere ”absolutt sikkert” å sleppe store mengdermed fisjonsprodukt ut i Irskesjøen dagleg. Regulære,rutineutslepp til Irskesjøen tok til i 1952 som del av”planlagde eksperiment” for å utforske oppførselentil radioaktive stoff i sjøen. Som ein del av detteeksperimentet vart utslepp ”med vilje holdt på eitnivå høgt nok til å oppnå aktivitet i prøvar av fisk,sjøplanter og sand som kunne målast”.I 1956 vart utsleppa auka med vilje, delvis forå bli kvitt uønskt avfall, men mest for å oppnå ”betreeksperimentelle data”. Som resultat av desse utsleppavart det autoriserte utsleppet auka med ein faktor påfem. Då B 205 vart teken i bruk i 1964, for å gjenvinnebrukt brensel frå det aukande reaktorprogrammet,vart grensene for utslepp frå dette anlegget ogsåbasert på tilliten til at dei radioaktive stoffa villebli uttynnte i havet. Slik var det ikkje i La Hague iFrankrike som hadde eit liknande anlegg. Her bruktedei ”føre var prinsippet” og nytta teknologi somreduserte utsleppa og oppnådde mykje lågare nivåav utslepp enn i Sellafield.I 1971 vart det oppdaga lekkasje i tankane medhøgaktivt avfall (HLW) frå gjenvinning av magnoxbrennstoffeti B 205. Dei måtte stanse gjenvinningaog konstruere nye tankar. Men brukt magnoxbrenselsom ligg til avkjøling og ventar på å bli gjenvunnekan ikkje lagrast under vatn lenger enn seks månaderutan å gå delvis i oppløysing. Dette skapte problemog gjenvinninga gjekk med redusert fart. I 1975 varsituasjonen blitt slik at for å minske den radioaktiveeksponeringa av arbeidarane vart det vedteke åsleppe det høgradioaktive kjølevatnet, som detbrukte reaktorbrenselet låg i, rett ut i sjøen ogdermed fordele radioaktiviteten på fleire menneske.Ti år seinare hadde dei på plass eit anlegg for å reinsedette kjølevatnet før utslepp til sjøen.(2,7)Regulering av radioaktive utsleppDen innhenta informasjonen frå dei radioaktiveutsleppa dei første åra vart brukt til å etablere deiførste tillatne grenseverdiane for utslepp til luft ogsjø. Grenseverdiane endra seg ettersom nye anleggkom i drift. I 1986 vedtok regjeringa i Storbritanniaei lov om nasjonal regulering av radioaktive utslepp.Lova byggjer på det prinsippet at all praksis som førertil auke av radioaktivt avfall må rettferdiggjerast. Detfinst inga nedre grense for når ioniserande strålinger skadeleg. Derfor må nytten av den praksisensom fører til utslepp av radioaktive stoff vereviktigare enn den skade den fører til. Ikkje nokorisikonivå kan tolererast frå ein aktivitet som ikkjekan rettferdiggjerast. I dag blir det slege fast i lovaat publikum ikkje må ta imot ein stråle-dose over1mSv (millisievert) kvart år, eller 70mSv over heilelivet. Det er tillate å ta imot 5mSv i nokre år dersomikkje livstidsdosen overskrid grensa. Alle atomanleggmå operere innan desse grensene. I tillegg krevregjeringa at dosane blir redusert til å vere så lågesom det er mogeleg å få til (ALARA). Desse nasjonaledosegrensene byggjer på råd frå ICRP (InternationalCommission on Radiological Protection).Det er mange feilkjelder ved denne måten årekne ut dosegrenser på. Sidan gjenvinning tok til hardet vore ein pågåande revisjon av den vitskaplegeinformasjonen relatert til strålingseksponering ogrisiko. Ved kvar revisjon har stråling synt seg å vereskadelegare enn før anteke. Det går heller ikkje anå rekne ut dei dosane publikum blir utsette for påein vitskapleg sikker måte. Dosane blir estimertefor dei gruppene som er mest eksponerte, deisåkalla kritiske gruppene. Desse vurderinganebyggjer på ein serie av føresetnader, på målingar avforureining i miljøet og i mat og kartlegging av folkslevemåte. Men det er mykje som er usikkert i dette.Nivået av miljøforureining og forureining i sjømatvarierer med tid og stad. Den mottekne dosen i eitindivid vil variere med faktorar som alder, kjønn ogmetabolisme. Ei anna feilkjelde er at stråledosar fråtidlegare utslepp ikkje blir teke omsyn til. Dennemåten å rekne ut stråledosar på er altså veldig usikkermen er likevel grunnlaget for å sette utsleppsgrenserfor ei heil rekke med radioaktive isotopar til luft ogvatn. Desse grenseverdiane blir og brukte i rettssakerog har blitt brukte til å bevise at stråledosen er forliten til å kunne vere årsak til den registrerte auke ikreft i området.(7,8)Utslepp i dagDen store auken i technetium-99 (Tc-99) somvart målt langs Norskekysten for nokre år sidankom ikkje frå THORP slik mange trudde, men frågjenvinning av magnox-brensel i B 205- anlegget.Flytande høgaktivt avfall frå B 205 har sidan tidlegpå 80-talet blitt lagra i store tankar medan ein ventapå at det nye reinseanlegget Enhanced ActinideRemoval Plant (EARP) skulle bli ferdig. Då EARP startai 1994 tok dette anlegget til å sleppe det flytande75