Kvinneblikk på atomenergi - IKFF

utarbeide ein strategi for lagring og slutthandsamingav norsk høgaktivt kjerneavfall. Med i utvalet vartunge faglege aktørar som Det Norske Veritas,Norges Forskningsråd, LO, Norges geologiskeundersøkelse, Institutt for Energiteknikk og Bellona.To år etter konkluderte dei med at det måtte byggasteit mellomlager for dette avfallet som er sikkert iomtrent 50 år. Det burde byggast i fjell og skulle ståferdig ved inngangen til 2009. Samstundes påla deipolitikarane å starte planlegginga av eit sluttdeponisom burde vere ferdig omkring 2060. Bergan utvalettok utgangspunkt i ein klar uttrykt norsk politikkpå den tida om å arbeide internasjonalt for at bruktbrensel skal lagrast direkte i staden for at det skal bligjenvunne (St. meld. Nr. 24, 2000-2001), og foreslodeponering av det brukte norske reaktorbrenselet.(9)Fase 1-utvalet blei nedsett for å foreslåkonkrete tiltak i prosessen vidare, og i innstillingasom dei leverte i juni 2004 sa dei mellom anna at13 tonn av det norske avfallet med metallisk bruktbrensel og aluminiumskapsling er så kjemisk ustabiltat det treng gjenvinning før lagring og deponering. Idesember 2008 fekk Haldenreaktoren konsesjon avregjeringa for vidare drift og produksjon av høgaktivtavfall. Vi er no i 2011 og ingenting har skjedd bortsettfrå at eit nytt utval, Stranden utvalet oppnemnd ijanuar 2009, kom med ein ny rapport i februar 2011.Til grunn for arbeidet deira ligg rapporten frå Fase1-utvalet og anbefalingar frå Teknisk utval. (10,11)Teknisk utval vart oppnemnd i januar 2009 avNærings- og handelsdepartementet, og er samansettav representantar frå IFE, IAEA og Sudsvik NuclearAB. Alle desse representerer og arbeider innanforatomindustrien. For 13 tonn av det brukte norskeatomreaktorbrenselet har dei to forslag:1. Dei anbefaler at den norske regjeringa tekkontakt med Rosatom i Russland for å vurdere omdet er mogeleg å importere brukt brensel frå Norgefor gjenvinning. Dei viser til IAEA sin rapport “ContactExpert Group on management of spent nuclear fueland radioactive wastes”, og til det faktum at dennorske regjeringa gir økonomiske midlar som bidregtil gjenvinning av russisk brensel i Mayak.2. Dei anbefalar at den norske regjeringa tekkontakt for å få AREVA NC i Frankrike til å utarbeideein rapport som viser om det er mogeleg å handsamedet norske brukte brenselet i Cap de La Hague.Det siste alternativet betyr at det gjenvunnehøgaktive avfallet og utskilt plutonium og uranblir sendt tilbake til Norge for deponering, sidanFrankrike i motsetnad til Russland har forbod mot ålagre utanlandsk atomavfall.Strandenutvalet følgjer råd i frå Teknisk utval ogtilrår at 13 tonn av det norske brenselet blir sendt tilgjenvinning i Frankrike. Dei anbefaler transportablelagringsbehaldarar når det høgaktive avfallet skalsendast tilbake til Norge. Desse kan seinare plasserastdirekte i mellomlager og sluttdeponi når slike anleggein gong i framtida er bygde.Strandenutvalet går inn for alternativ to menutan sjølvstendig vurdering. IKFF meiner at detteavfallet ikkje må gjenvinnast no. Vi må først få eitnytt uavhengig teknisk utval til å vurdere dette. IFE,IAEA og Studsvik representerer atomindustrien ogkan ikkje kallast uavhengige. Dei er tilhengarar avgjenvinning og MOX-produksjon. Sjølv om brenseletblir omtala som “ustabilt” må det vere mogeleg åtørrlagre det i mange år enno. Det som hastar er åbygge eit nytt, sentralt mellomlager i fjell slik somBergan utvalet foreslo alt i 2001. Når vi veit korforureinande og helsefarleg gjenvinnings-industriener og korleis Norge i årevis har protestert motgjenvinning i Sellafield, bør vi holde oss for gode tilå sende brukt brensel til La Hague. Vel Norge denløysinga blir det vanskelegare å protestere motgjenvinning i THORP og B 205 i Sellafield, som kanhevde at dei delvis har same problem som vi. Eindel av deira lager av brukt brensel er også ustabiltog treng gjenvinning. Med eit nytt mellomlager ifjell kan det norske avfallet lagrast trygt til ein harundersøkt alternativa grundigare. Dette betyr ikkjeat vi skyv problema over på generasjonane etter oss,men vi er ute etter den løysinga som er best for våreetterkommarar.Etter 50 års kjerneforsking i Norge er det ikkjesett av pengar til å dekke kostnadane med lagringog sluttdeponering av radioaktivt avfall. I Sverige hardei eit fond til dette på fleire titals millionar kronerved at dei har belasta ei lita avgift per kWh produsertav atomindustrien.KonklusjonFramhaldet med å utnytte kjernekraft i verdabyggjer mellom anna på trua på at avfallsproblemetgår an å løyse. Men det finst inga naturlov som seierat eit kvart teknisk-naturvitskapleg problem har eiløysing. Avfallsproblemet er ikkje løyst og det harkanskje inga brukbar løysing. Både sunn fornuft ogmoderne vitskap tilseier at den planlagde løysingafor høgaktivt avfall i Sverige og Finland er umogeleg.Menneska som lever i dag kan ikkje garantere sikkerlagring i 100.000 år. Fjellet dei vil lagre avfallet i erstabilt i dag, men var det ikkje for 10.000 år sidan,då landet heva seg ein millimeter per dag etter sisteistid. Det er og påvist spor etter jordskjelv, tsunami,oppsprekking og folding i dette grunnfjellet. Likevelkonkluderte EU sitt vitskapssenter i 2009 med atteknologien for geologiske deponi har utvikla seggodt nok til at vi kan halde fram med skrittvisetiltak. Dei byggjer på rapporar frå atomindustrienom prosjekt som er i gang og ikkje på vitskaplegearbeid. Senteret hevdar og at det er manglandestøtte frå publikum som er årsak til at arbeidet meddeponi har stansa opp, ikkje manglande tryggleik.Nuclear Energy Agency (NEA) innan OECD seier at95