Kvinneblikk på atomenergi - IKFF

eint stoff til ein kjem under grenseverdien for når eitstoff er definert som radioaktivt. Det kan så brukastom att, eller blandast i bygningsmateriale ellervanleg søppel. Resten av dei radioaktive stoffa målagrast eller deponerast etter reglane som gjeld forradioaktive stoff. Når dette er gjort kan bygninganerivast på vanleg måte.Den største utfordringa er å rive ned eitatomkraftverk. Det er dei og i gang med i Sellafieldno. Det gjeld Windscale Advanced Gas-CooledReactor (WAGR) som opererte i 17 år og vart slåttav i 1981. Som ein av dei første fullskala reaktoranei verda er den under nedriving. Men medan alt dettegår føre seg held gjenvinning og MOX produksjonfram, berre stansa av ulukker og uhell.(14)Helsekonsekvensane av utsleppa i SellafieldDen 10. oktober 1957 oppstod det ein brannetter eit rutinearbeid i reaktor nr.1 i Windscale. Detvar ein luftkjøla, grafittmoderert reaktor brukt tilplutoniumproduksjon. Reaktoren brann i to døger ogdette frigjorde fisjonsprodukt, plutonium, poloniumog uran til atmosfæren. Dei radioaktive skyene vartspreidd over England, Wales, Skottland og Irlandog vidare austover til mange land i Europa. Ulukkahar mellom anna blitt handsame i to regjeringsrapportar.Det er stor semje om kva som skjeddei reaktoren, men usemje om kvar dei strålandepartiklane vart av. Vindretninga vart veldig sentral iden diskusjonen. Chris Busby fortel om dette i boka:Wolves of Water. Det vart oppdaga at dei registrertemeteorologiske data frå tida omkring og etter denneulukka var blitt endra og delvis fjerna. Det nasjonalestrålevernet, National Radiological Protection Board(NRPB), påstod at: ”Det er ikkje sett fri store mengdermed radioaktivitet. Utsleppet er ikkje skadeleg ogvindretninga førde dei radioaktive skyene trygtrett til havs.” Ingen ting av dette var sant. Likevelgjentok både ekspertane som målte høge verdiar avradioaktivitet på bakken, det nasjonale strålevernetog alle journalistane som strøymde til, heile tidasame bodskap om at her var det ingenting å frykte.I ettertid har det kome fram at mange av desseekspertane var lynsnare med å sende sine eignefamiliar langt vekk frå området.Men det var ein strålingsrisiko dei ikkjekunne sjå bort i frå, risikoen for at folk skulle få i segisotopen I-131 gjennom kumjølk frå forureina gras.I-131 har ei halveringstid på åtte dagar og er farlegi tre månader etter utsleppet. Omkring to millionarliter mjølk vart samla inn og tømt i sjøen først etterat dei lokale bøndene hadde brukt og sendt denforgifta mjølka omkring til folk i området i fleiredagar. Utdeling av jodtablettar, noko som i dag erpålagt ved alle atomulukker vart ikkje utført. Dettefekk sjølvsagt stor innverknad på helsa til folk.Først i 1982 publiserte NRPB ei fullstendig oversiktover dei radiologiske konsekvensane av Windscalebrannen. Dei hevda at den utslepte radioaktivitetenkunne ”i teorien” ha vore årsak til 260 tilfelle av krefti skjoldbrusk-kjertelen, 13 av dei med dødeleg utfall.Uavhengige forskarar påpeikte store feil og manglarved denne rapporten.Ein annan isotop som også representerte einstor helserisiko var polonium Po-210, ein sterk alfautsendarmed halveringstid 140 dagar og ein høgopptaksrate i kroppen. Det var store utslepp av denneisotopen men det vart ikkje snakka om. Ein grunnvar kanskje at denne isotopen var ein svært viktigkomponent i atomvåpen-produksjonen og derfor litthemmeleg. Ein uavhengig forskar hevda i ettertid atkanskje så mange som 1000 menneske kan ha døyddpå grunn av berre denne isotopen. Folk opplevdesjukdom og for tidleg død som dei relaterte til denneulukka, men det er veldig få eksempel på at nokonvann fram med erstatningssaker.I 1983 vart det for første gong påvist opphopingav barneleukemi ved Seascale i nærleiken avSellafield. Ti år seinare vart dette prøvd i ei rettssak.Den dåverande eigaren av Sellafield, BNFL, vannsaka sidan det vart ”påvist” at stråledosane til folk iområdet var for små til å kunne vere årsaka til denpåviste auken i leukemi. Retten bygde sjølvsagt påICRP sin risikomodell. Synet på dette tek til å endreseg sidan det dei siste åra er påvist auke i leukemi inærleiken av atomanlegg i mange andre land, somFrankrike, Tyskland og Japan. Dessutan vinn kritikkenav ICRP sin måte å rekne ut dosar på stadig størreterreng. Forklaringa om at denne sjukdommen kjemfrå eit virus eller frå folkeblanding blir ikkje hevdalenger.I følgje deira eigne rapportar har anlegga iSellafield i perioden 1952-95 slept ut 135 PBq avα-stråling og 115 PBq av β-stråling frå menneskeskapteradioisotopar rett ut i Irskesjøen. ( P er eitveldig stort tal: P = eit eittal følgt av 15 nullar, ellertusen tusen tusen millionar. (Til samanlikningminner eg om at dersom ein sau inneheld 600 Bq/kg må han fôrast ned før han kan slaktast og brukasttil menneskemat). Ser vi berre på plutonium såutgjer plutoniumutslepp frå all våpentesting til heileplaneten 11 PBq. Sellafield har slept ut 1/8 av detterett ut i den vesle Irskesjøen. Dei viktigaste isotopanesendt ut i sjøen er: H-3, C-14, Co-60, Sr-90, Zr-95, Tc-99, Ru-106, I-129, Cs-134, Cs-137, Ce-144, Np-237, Pu-239, Pu-241, Am-241 og til luft: H-3, C-14, S-35, Ar-41,Co-60, Kr-85. I tillegg til dette kjem store mengderuran, U-238, som sjeldan blir rapportert sidan det blirsett på som eit naturleg element. Det er det og, menikkje i den form og konsentrasjon som det førekjemi her.Desse radioaktive isotopane kan målast isvært små konsentrasjonar og gjennom analyse avisotopsamansetninga kan ein finne ut kvar dei kjemi frå. Nedfall frå bombetesting, Tsjernobylnedfall ogutslepp frå Sellafield kan skiljast frå kvarandre. Derfor80