Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

106
sur de Galicia, e mesmo non é allea á parte norte. A regresión das formas cantabamos,
cantabades etc. débese en boa parte a que se toma como modelo de
corrección o castelán e, en consecuencia, estas reprímense como vulgares.
En consecuencia, óptase polas formas cantabamos, cantaramos e cantariamos
(e cantabades, cantarades e cantariades) por seren as formas tradicionais
e manteren unha gran vitalidade no galego actual. Pola contra, no pretérito
de subxuntivo prefírense as formas proparoxítonas cantásemos e cantásedes,
maioritarias xa no uso moderno. A asimetría cantabamos, cantabades / cantásemos,
cantásedes dáse tamén en linguas como a italiana, onde cantavámo,
cantaváte manteñen a acentuación etimolóxica, mentres que en cantássimo,
cantáste houbo desprazamento acentual á vogal temática.
Andei, andaches etc. Dáse intencionadamente andar como modelo de
paradigma dos verbos da primeira conxugación. Espallados irregularmente,
sen formaren áreas compactas (convivindo ás veces nunha mesma localidade
e mesmo nun individuo), ao lado das formas regulares (andei, andaches...,
andara..., andase...) aparecen paradigmas irregulares no tema de perfecto:
andiven, andiveches..., andivera..., andivese... (analóxico de estiven etc.), ou
anduven, anduveches..., anduvera..., anduvese... (analóxico de estuven, estuveches
etc.). Andei... andara... andase... son as únicas que se documentan no
galego medieval; aínda que non hai por que descartar unha contaminación analóxica
con estar, paralela e independente da ocorrida en castelán, é preferible
favorecer a forma tradicional, fortemente representada aínda na fala viva, fronte
ás formas innovadoras andiven, anduven etc.
Andaches, varriches, partiches. A desinencia da segunda persoa de perfecto
era en latín -STI. En galego consérvase como -ste (cantaste, varreste, partiste)
nunha pequena zona nos concellos da Guarda e Tomiño; como -stes (ti
cantastes, varrestes, partistes) nunha franxa estreita entre Camariñas e Sanxenxo
ao longo das Rías Baixas; como -ches (cantaches, varriches, partiches)
en case todo o resto da Coruña e Pontevedra, así como na parte occidental de
Ourense e SO de Lugo; e como -che no resto de Lugo, Ourense e na maior
parte do galego exterior. Estas formas con -STI palatalizado xa aparecen documentadas
no século XIII, aínda co s sen asimilar ao ch: fezische, quisische etc.