Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

es procedentes das latinas rematadas en -AELUM, -ELUM, -OEDUM, -ENUM
(calquera que sexa o timbre da vogal tónica) e as formadas co sufixo -eo a
partir de verbos en -ear: ceo, receo, veo, feo, cheo, freo, arqueo, bloqueo
etc. Esta secuencia tradicional en galego facilita que os cultismos procedentes
de palabras rematadas en -EUM, esdrúxulas ou graves, se acomoden
en -eo; téñase en conta que, en xeral, a todo -U latino lle corresponde en
galego -o, e as palabras deste grupo non fan excepción: aéreo, arbóreo,
arxénteo, áureo, cetáceo, ciclópeo, coetáneo, consanguíneo, contemporáneo,
córneo, corpóreo, crustáceo, curvilíneo, cutáneo, erróneo, espontáneo,
larínxeo, linóleo, marmóreo, mediterráneo, momentáneo, núcleo,
óleo, óseo, pétreo, petróleo, purpúreo, rectilíneo, róseo, sanguíneo, terráqueo,
térreo, venéreo, violáceo, vítreo; apoxeo, arameo, ateo, camafeo,
corifeo, europeo, fariseo, filisteo, hebreo, himeneo, liceo, mausoleo, museo,
peritoneo, pigmeo, plebeo, reo, trofeo, xacobeo. Tamén os galicismos ou
catalanismos fideo e manteo.
Rematan en -eu as seguintes palabras patrimoniais, ou xa antigas: eu,
meu, teu, seu, chapeu, romeu, sandeu (fem. sandía), xubileu, xudeu (fem.
xudía). Tamén ten esta terminación a voz leu (pl. lei) ‘unidade monetaria de
Romanía’.
O portugués compórtase de modo en parte diferente debido a unha evolución
fonética particular: mantén a secuencia -eo nos cultismos esdrúxulos
(pétreo), mentres que os cultismos graves os acomoda en -eu (ateu, pigmeu),
debido a que nas palabras populares non ten senón as terminacións -éu (céu,
réu, véu) ou -eio (receio, feio, cheio, freio, arqueio, bloqueio), segundo as
súas propias leis de evolución fonética, diferentes das do galego común. O
galego mantén -eo patrimonial e, aínda que en certas zonas poida xerar un
iode sempre que haxa un hiato (a i-auga, ceio, cantaraia, deia), trátase dun
fenómeno asistemático: nun mesmo lugar poden darse feio e ceio, fronte a
cheo e veo, e aínda un mesmo falante pode usar indistintamente unha palabra
con iode ou sen el. Por esta razón, este fenómeno non debe reflectirse na
escrita. Habendo, por tanto, -eo, a acomodación dos cultismos pode ser regular,
tanto no masculino coma no feminino (europeo, europea; cf. port. europeu,
europeia).
59