Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

More documents

Recommendations

Info

poño pos pon pomos pondes pon 17.3.16. b) PÓR PRESENTE PRETÉRITO puxen puxeches puxo puxemos puxestes puxeron porei porás porá poremos poredes porán INDICATIVO COPRETÉRITO PRESENTE puña puñas puña puñamos puñades puñan ANTEPRETÉRITO PRETÉRITO INF. CONX. puxera puxeras puxera puxeramos puxerades puxeran poña poñas poña poñamos poñades poñan FUTURO POSPRETÉRITO FUTURO F. NOMINAIS poría porías poría poriamos poriades porían SUBXUNTIVO puxese puxeses puxese puxésemos puxésedes puxesen puxer puxeres puxer puxermos puxerdes puxeren Conxúganse igual que poñer e pór os seus derivados, tanto os formados con prefixos cultos coma cos populares. Así, os formados con ante-, a-, com-, contra-, de-, descom-, dis-, ex-, im-, indis-, o-, predis-, presu-, pro-, re-, recom-, su-, super-, tras-, xusta-. Pór, poñer. Na fala viva hai basicamente dous resultados: pór e poñer. Pór rexístrase na maior parte de Ourense e Pontevedra, nalgúns puntos illados da Coruña e Lugo e no galego de Zamora. Poñer ocupa o resto do dominio lingüístico. Formas arcaicas do tipo poer persisten no galego de Asturias. Congruentemente, a mesma área que pór ocúpana pomos, pondes; puña, puñas, puña, puñamos, puñades, puñan; ponde; porei, porás etc.; poría, porías etc.; pondo. A mesma área que poñer ocúpana poñemos, poñedes; poñía, poñías, pon IMPERATIVO ponde pór pores pór pormos pordes poren INF. pór XER. pondo PART. posto 155
156 poñía, poñiamos, poñiades, poñían; poñede; poñerei, poñerás etc.; poñería, poñerías etc.; poñendo. Na época medieval non hai senón põér; põémos, põédes; põía etc., sempre acentuadas na desinencia. Destas formas, por motivos analóxicos diversos, orixináronse os resultados duplos citados antes. Por unha parte, segundo a equivalencia poño = teño, pões = t˜ees, põe = t˜ee, põen = t˜een, poña = teña, poñas = teñas etc., creouse un infinitivo acentuado na raíz, pór = tér (< t˜eér), e así o resto das formas da primeira serie: pomos = temos, pondes = tendes etc. (nótese que ter, temos, tendes etc. eran orixinariamente tamén formas arrizotónicas: t˜eér, t˜eémos, t˜eédes etc., pero aquí a crase vocálica está xustificada por seren vogais idénticas). Neste proceso de redución de -oé- > -ó- (poémos > pómos), que tamén se dá en portugués, aínda hai unha forza máis a colaborar, naquelas zonas do galego en que -ões se reduce a -ós (calções > calzós; pões > pos): esta forza reside nas equivalencias do tipo pos = dás, que provocan que a equivalencia se estenda a pór, pomos (= dar, damos). Por outra parte, dos presentes poño, poña, poñas etc. extraeuse unha raíz poñ- que se xeneralizou ao resto das formas arrizotónicas do tema de presente: poñer, poñemos, poñendo, poñerei etc. Un caso algo especial constitúeo o copretérito. As formas medievais eran põía ~ po˜ıa ~ poíña ~ puíña. Estes dous últimos resultados tiñan un hiato -oí-, -uí- habitual no galego (cf. moíño e muíño). A substitución de poíña (~ puíña), poíñas (~ puíñas) etc., por poñía, poñías etc., é tamén analóxica, similar á de põer, põemos por poñer, poñemos. En troques, ao paso a puña, puñas etc. puido contribuír tamén a analoxía con tiña, tiñas etc. (lémbrese que a analoxía co verbo ter foi a que provocou tamén o paso de poér > pór, poemos > pomos, como se indicou máis arriba). Desde un punto de vista normativo calquera dos resultados (pór e poñer, pomos e poñemos etc.) é aceptable, porque ambos os dous son galegos. Xeograficamente a extensión de pór é algo máis reducida ca a de poñer; en troques, historicamente, a solución pór é a máis documentada. Parece recomendable darlle preferencia a poñer, que é máis produtivo como base para formar derivados (poñedora, pero non *podora).
Page 1 and 2:
Sección de lingua Normas ortográc
Page 3 and 4:
•
Page 5 and 6:
1ª edición das Normas ortográfic
Page 8 and 9:
PRESENTACIÓN Á EDICIÓN DE 2003 A
Page 10 and 11:
INTRODUCIÓN A elaboración das pre
Page 12 and 13:
Para aqueles casos en que se ofrece
Page 14 and 15:
1. O ALFABETO O alfabeto galego mod
Page 16 and 17:
Paralelamente, o g latino pronunci
Page 18 and 19:
tugués; pero nestas dúas linguas
Page 20 and 21:
1.5. AS GRAFÍAS LL E Ñ As consoan
Page 22 and 23:
Na lingua medieval, calquera consoa
Page 24 and 25:
2.1. O ACENTO GRÁFICO 2. A ACENTUA
Page 26 and 27:
2.4. PALABRAS ESDRÚXULAS As palabr
Page 28 and 29:
2.7. CASOS ESPECIAIS DE ACENTUACIÓ
Page 30 and 31:
2.7.3. OS ADVERBIOS EN -MENTE. PALA
Page 32 and 33:
3. O GUIÓN O guión úsase para pa
Page 34 and 35:
ec-/cema, excep-/ción, ac-/ción,
Page 36 and 37:
4. O USO DAS MAIÚSCULAS Escríbese
Page 38 and 39:
6. O APÓSTROFO No galego moderno n
Page 40 and 41:
8. GRUPOS CONSONÁNTICOS As palabra
Page 42 and 43:
c) Tamén se manteñen en xeral os
Page 44 and 45:
8.4. GRUPOS -CT- E -CC- Os grupos c
Page 46 and 47:
8.6. GRUPO -CD- Mantense o grupo en
Page 48 and 49:
pronuncia do grupo gn segue sendo p
Page 50 and 51:
translación, transmisor, transmiti
Page 52 and 53:
lado de conciencia), delicuescencia
Page 54 and 55:
9. SUFIXOS E TERMINACIÓNS No refer
Page 56 and 57:
9.2. -CIÓN, -SIÓN Mantéñense os
Page 58 and 59:
9.5. -SE As voces cultas con orixe
Page 60 and 61:
es procedentes das latinas rematada
Page 62 and 63:
xeral son palabras que aínda se se
Page 64 and 65:
(meu) irmán (miña) irmá (meus) i
Page 66 and 67:
cornelán, cornelana; farfallán, f
Page 68 and 69:
camisaría, carnizaría, carpintar
Page 70 and 71:
Hai outras formas que tiñan orixin
Page 72 and 73:
deben evitarse. Con todo, hai forma
Page 74 and 75:
11. FORMACIÓN DO PLURAL 11.1. PALA
Page 76 and 77:
Fel e mel tiñan -LL- en latín, pe
Page 78 and 79:
11.6. PALABRAS REMATADAS NOUTRAS CO
Page 80 and 81:
O único nome en -én susceptible d
Page 82 and 83:
14.1. O ARTIGO DETERMINADO 14.1.1.
Page 84 and 85:
A asimilación indicada en a) e b)
Page 86 and 87:
ca (conxunción) e cá (ca + a), c
Page 88 and 89:
15.1. PERSOAIS 15. PRONOMES O parad
Page 90 and 91:
As preposicións en e de contraen c
Page 92 and 93:
ACUS. DAT. ME CHE LLE NOS VOS LLES
Page 94 and 95:
PROX. NÚM. I II III SING. PL. SING
Page 96 and 97:
15.3.3. CONTRACCIÓNS COAS PREPOSIC
Page 98 and 99:
15.4.3. CONTRACCIÓNS Algún e outr
Page 100 and 101:
Para a forma corenta, vide 10.1. As
Page 102 and 103:
Os restantes fórmanse mediante o c
Page 104 and 105:
ANTEPRETÉRITO andara varrera parti
Page 106 and 107: FORMAS NOMINAIS INFINITIVO andar va
Page 108 and 109: Aínda que todas elas son formas xe
Page 110 and 111: Tendo en conta que -o é innovació
Page 112 and 113: "nõno"kE|o / a"li"BEnoVaj"tej|o].
Page 114 and 115: En contra da lei morfolóxica da co
Page 116 and 117: PRESENTE amontoo amontoas amontoa a
Page 118 and 119: 17.2.4.3. Verbos acabados en -aer,
Page 120 and 121: Advírtase tamén que esta mesma ex
Page 122 and 123: leo les le lemos ledes len lin lich
Page 124 and 125: PRES. IND. PRES. SUBX. IMPERATIVO b
Page 126 and 127: O mesmo paradigma é o dos verbos f
Page 128 and 129: Son os seguintes (a maioría deles
Page 130 and 131: portugués, en posición pretónica
Page 132 and 133: todas as partes, pero con maior den
Page 134 and 135: dou dás dá damos dades dan dei de
Page 136 and 137: modo-temporal propio dos verbos en
Page 138 and 139: Con todo, axiña se foi introducind
Page 140 and 141: escriver, xa minoritaria na época
Page 142 and 143: Estar, tar. No galego oral existen
Page 144 and 145: verteríase en *fas (el fas), que e
Page 146 and 147: vou vas vai imos ides van fun fuche
Page 148 and 149: definitivamente opacas: cataría, c
Page 150 and 151: 17.3.13.b) OUVIR ouzo ouves ouve ou
Page 152 and 153: non fan previsible que a forma da p
Page 154 and 155: presente de indicativo a forma maio
Page 158 and 159: Pos, pon, poñen. As formas do pres
Page 160 and 161: Os derivados cultos de querer (adqu
Page 162 and 163: Sexa, sexas, sexa etc. Na fala actu
Page 164 and 165: Tratándose de dúas formas galegas
Page 166 and 167: disperso por todo o dominio, con ba
Page 168 and 169: trug- (truguen), trui- (truien) e t
Page 170 and 171: 17.3.28. VIR PRESENTE veño vés v
Page 172 and 173: 18. ADVERBIOS E LOCUCIÓNS ADVERBIA
Page 174 and 175: deica un pouco hoxe por veces deseg
Page 176 and 177: 18.4. DE MODO a correr ao dereito /
Page 178 and 179: Quizais, quizabes. Quizais, propia
Page 180 and 181: malia por medio de sen mediante por
Page 182 and 183: 20. CONXUNCIÓNS E LOCUCIÓNS CONXU
Page 184 and 185: a non ser que aga que agás se bard
Page 186: 20.12. COMPARATIVAS ca como coma qu
Page 189 and 190: 188 adscribir, 8 adscrición, 8.12
Page 191 and 192: 190 ante, 19 antes, 18.2 antes de,
Page 193 and 194: 192 ben...ben, 20.2 bencina, 9.12 b
Page 195 and 196: 194 cansazo, 9.1 canta (pron.), 15.
Page 197 and 198: 196 co gallo de, 19 cognitivo, 8.8
Page 199 and 200: 198 couberes, 17.3.1 coubermos, 17.
Page 201 and 202: 200 de pronto, 18.4 de propósito,
Page 203 and 204: 202 ducia, 16.1 -ducir, 17.2.5.2.2
Page 205 and 206: 204 estades, 17.3.7 estado, 17.3.7
Page 207 and 208:
206 fixeches, 17.3.8 fixemos, 17.3.
Page 209 and 210:
208 hemoptise, 8.12; 9.5 hemos, 17.
Page 211 and 212:
210 irei, 17.3.10 iremos, 17.3.10 i
Page 213 and 214:
212 María, 2.5 mariña, 9.12 mari
Page 215 and 216:
214 nomeabas, 17.2.4.1 nomeaches, 1
Page 217 and 218:
216 onda non, 20.5 onde, 2.7.4; 18.
Page 219 and 220:
218 peor, 13; 18.4 pequeniño, 9.12
Page 221 and 222:
220 praga, 8.1 pragmática, 8.8 pra
Page 223 and 224:
222 Quintela, 4 quinto, 16.2; 16.4
Page 225 and 226:
224 -s, 11.1 sa, 9.14 saba, 9.14 sa
Page 227 and 228:
226 sofás cama, 3.1 *sofrer, 17.2.
Page 229 and 230:
228 tiveran, 17.3.24 tiveras, 17.3.
Page 231 and 232:
230 u-la navalla?, 3 ulir, 17.2.5.2
Page 233 and 234:
232 vinte e noveavos, 16.4 vinte e
Page 236 and 237:
ÍNDICE DE MATERIAS Presentación
Page 238 and 239:
8.12. Grupos -pc-, -pn-. -ps- e -pt
Page 240 and 241:
15. PRONOMES . . . . . . . . . . .
Page 242:
17.3.24. Ter . . . . . . . . . . .
show all

Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?