Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

14
Na ortografía galega moderna utilízanse tamén os seguintes dígrafos
que representan un único fonema:
DÍGRAFO NOME PRONUNCIA
ch ce hache [tS]
gu gue u [g] (ou [©])
ll ele dobre [¥] (ou [J-])
nh ene hache [N]
qu que u [k]
rr erre dobre [r]
Os nomes románicos das letras proceden, en xeral, do latín. Os elementos
consonánticos do alfabeto romano soletreábanse, despois de Varrón, e en moitos
casos xa antes, apoiando o son da letra nun e anterior (cando a consoante era
fricativa ou líquida: ef, el, em, er, es) ou posterior (cando a consoante era oclusiva:
be, ce [ke:], de, ge [ge:], pe, te). Para o son oclusivo velar xordo había
tamén unha letra grega, k, que se chamaba ka porque así era a primeira sílaba do
seu nome grego (kappa). Tamén había unha letra q, que aparecía sempre en
combinación con u para indicar que se pronunciaba [kw], e de aí o seu nome
latino ku e romance cu, que se mudou en que por razóns eufemísticas. Todos
estes nomes mantéñense en galego con algunha adecuación ocasional: ef > efe,
em > eme (porque o galego non tolera palabras rematadas en -f ou -m) e tamén
ele, ene, erre, ese (por solidariedade).
O c latino pronunciábase [k] en calquera posición: COLLUM [kollum],
CERAM [ke:ram]. Nas linguas románicas occidentais, incluída a galega, conservouse
como [k] ante a, o, u, pero ante e, i transformouse en [ts] no galego
antigo: cinco ["tsiNko], cera ["tse|a]. No galego moderno resolveuse en [T]
(ou [s] nas áreas seseantes): cinco ["TiNko], cera ["Te|a] (ou ["siNko], ["se|a]).
Por iso, aínda que non hai documentación ininterrompida do nome desta
letra, é verosímil pensar que o nome latino [ke] fose cambiando sucesivamente
a súa pronuncia en [tse] e máis tarde en [se] ou [Te] (por non citar
outros estadios intermedios), segundo o C + e, i ía transformándose en [ts] e
[s] ou [T].