Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

22
Este son non existía en posición intervocálica en latín nin na lingua medieval;
por iso carece de representación antiga. Os primeiros textos da época moderna
vacilan entre ua, umha, un a, un ha, unha etc., mais axiña se impuxo -nh- como
forma única, mantida como tal pola tradición escrita moderna ata a actualidade.
1.8. AS GRAFÍAS R E RR
Escríbese sempre r en posición inicial de palabra, en posición final
de sílaba e cando segue a outra consoante (rei, cortar, outro, tres, xenro,
honra). En posición intervocálica hai oposición /|/ e /r/, que se traduce
graficamente por r/rr (caro / carro, fero / ferro). Cando a unha palabra
que comeza por r se lle antepón outra ou un prefixo rematados en vogal,
non separados dela por guión, hai que duplicar a consoante: rítmico /
monorrítmico, rogativa / prerrogativa, redor / arredor, rei / vicerrei,
románico / iberorrománico.
1.9. A GRAFÍA X
O grafema x ten máis dun valor en galego moderno: nas palabras patrimoniais
pronúnciase prepalatal fricativo xordo (eixe, madeixa, xente, xaneiro);
nos cultismos conserva o valor latino de [ks] (sexo, taxativo). Pero a
tendencia normal da lingua é pronunciar nestes casos [s¡] (aproximar,
exame, éxito etc.), especialmente cando vai en posición implosiva (exterior,
externo). Para a adaptación gráfica de palabras cultas con x [ks¡], vide 8.7.
A grafía moderna non corresponde á medieval. O galego arcaico tiña un
son prepalatal fricativo sonoro, [Z], representado por g ou j (g˜esta, geada,
gente, janeiro, hoje, beijo), e un son prepalatal fricativo xordo [S], representado
por x (coxo, eixe, feixe, dixo, peixe, caixa, queixa, baixar). A diferenza do
portugués, do catalán, do francés ou do italiano, que conservan os sons sonoros
e teñen que os diferenciar graficamente dos xordos á maneira medieval, o
galego eliminou o son sonoro desde fins da Idade Media, polo que se fixo innecesaria
a dobre grafía, pois a pronuncia é sempre [S]. Por iso debemos escribir
da mesma maneira xente, xaneiro, xesta, hoxe, xeada e coxo, eixe, feixe, dixo,
peixe, caixa, queixa etc.