Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

Paralelamente, o g latino pronunciábase [g] ante calquera vogal:
GALLUM [gallum], GELARE [gelaÜ|e]. Nas linguas románicas consérvase como
[g] ante a, o, u, pero ante e, i transformouse en [dZ] e despois en [Z] na época
antiga: gear [dZe"ar] > [Ze"ar]. Na actualidade o [Z] medieval enxordeceu en
[S], confluíndo, deste modo, co [S] procedente doutras orixes. Entón o nome
da letra latina ge [ge], aínda que non está documentado de modo ininterrompido,
debeu de pasar, entre outras etapas, polas de [dZe] e [Ze]. En galego
moderno o esperado sería [Se], mais resulta incongruente nomear unha letra
cun son consonántico que non representa nunca o g na grafía galega moderna.
Por iso é preferible designala co nome gue, adecuándolle o soletreo á
pronunciación.
O h latino chamábase ha, pronunciado [ha] mentres o latín tivo aspiración,
e aha, pronunciado [aka] ou [akka] (cf. NIHIL > nichil > aniquilar); de
acca resultou o italiano acca e o francés ache (máis tarde hache porque parecería
incongruente que a letra non figurase no seu nome); do francés pasou
o nome da letra a outras linguas, entre elas a nosa; o nome portugués agá formouse
a partir de aha [a"ha], con substitución do son aspirado polo gutural
máis próximo.
A letra z non existía no alfabeto romano; foi introducida no latín para
representar o son [dz] dos préstamos gregos (baptizare) e máis tarde foi adoptada
para o son románico [dz] procedente das sonorizacións e asibilacións de
C + e, i (fazer, juizo) e doutras similares; este son [dz] pasou a [s] ou [T] no
galego moderno.
Un caso especial é o do x. Esta letra chamábase en latín eks ou iks, pero
ningunha lingua románica conserva derivados patrimoniais procedentes
daquelas denominacións. No seu lugar aparece o cultismo (máis ou menos
adecuado) ou ben unha denominación nova acorde coa pronuncia. Consecuentemente,
en galego poderiamos chamarlle ex [eks¡] ou ix [iks¡] (adoptando o cultismo)
ou ben xe [Se], segundo o modelo be, de etc., tomando para o soletreo
o seu son máis común. Esta segunda solución é a máis axeitada, sen prexuízo
de que o cultismo poida tamén ser usado para referirse á pronuncia [ks] dos
cultismos.
15