Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

presente de indicativo a forma maioritaria é podo; no presente de subxuntivo a
forma correspondente, poda, podas etc. ["O], rexístrase aproximadamente na
quinta parte do territorio galego, formando unha área compacta no NO (fisterrán)
e no SL de Galicia. Poido ["O] e poido ["o] aparecen, de modo disperso,
no N de Galicia e en escasos puntos illados doutras zonas; poida ["O] e poida
["o] ocupan unha gran franxa transversal aos lados dun eixe que vai desde Ortegal
á Guarda. Podio ["O] e podia ["O], podia ["o] son formas surorientais (e, en
xeral, non exclusivas, senón concorrentes con outras).
No galego medieval as únicas formas documentadas son posso, possa,
possas etc., que continúan o lat. POSSUM e *POSSAM (por POSSIM) etc. Delas non
queda resto ningún no galego moderno.
Todas as formas modernas se deben a nivelacións analóxicas, pero non co
paradigma regular (que regularizaría este verbo en podo ["o], podes ["O], pode
["O]... poda ["o], podas ["o] etc.), senón partindo do propio paradigma e do paradigma
do verbo tamén modal querer. Así, podo ["O] con vogal radical aberta,
coma podes ["O] e quero ["E]; poida ["O] e poida ["o], con iode coma queira.
Como todas son formas xeradas polo galego, a escolla faise segundo o criterio
de área maior. Por tanto podo ["O] e poida, poidas etc. ["O] (para o cambio da
antiga forma posso en podo vide 17.3.13, nota oio, ouzo).
Puiden, puidera, puidese, puider. No galego actual o radical puid- (máis
raramente poid-) forma unha zona compacta que abrangue a parte centro-
-setentrional da Coruña e de Lugo e todo o galego de Asturias (agás as terras
de Ibias), mentres que pud- é o radical xeral do resto do dominio lingüístico
galego, con algunhas áreas espalladas de puid-, tanto en Pontevedra (terras de
Mondariz e Ponteareas) coma en Ourense (terras de Verín e Cualedro).
No galego medieval rexístranse as formas seguintes: (eu) puide ~ poide
[o] ~ pudi ~ pude; (tu) podischi ~ podiste ~ podeste; (el) pode [o] ~ podo [o]
~ pude ~ pudo; (nós) podemos; (vós) podestes, (eles) poderon; podera, podesse,
poder (o timbre vocálico de o deducímolo filoloxicamente). Da súa distribución
xeográfica non hai aínda datos, pero pódese supoñer que hai algunhas
formas (puide, pudo) que eran exclusivamente galegas.
153