Normas ortográficas e morfolóxicas - Inicio

128
Cumprir, fundir. Advírtase que estes verbos teñen cada un dúas acepcións
ben diferenciadas: cumprir ‘completar’ e ‘ser mester’; fundir ‘derreter’ e
‘render’ Só coas respectivas segundas acepcións teñen alternancia.
Fuxe ti. Para o timbre vocálico desta persoa do imperativo, tanto en galego
coma en portugués, véxase o dito en 17.2.5.2.1 a propósito de sirve ti.
Fuxo, foxes. O sistema galego medieval separaba mellor ca o actual os
verbos sen alternancia dos que a tiñan. En xeral, presentábana os que en latín
tiñan -O*- (DORMIRE); despois incorporáronse os que tiñan -O¤- ou -U*-
(-CUTERE, BULLIRE, COPERIRE, CONSPUERE, *INGULLIRE, RUGIRE, SUFERRE, TUSSI-
RE, SURGERE); carecían normalmente de alternancia os que en latín tiñan -U¤-
(LUCERE, -DUCERE etc.). Modernamente, nos verbos patrimoniais mantense a
situación medieval, coa excepción de lucir, que se incorpora ao grupo dos verbos
con alternancia. Os verbos que entraron por vía culta adheríronse en bloque
ao grupo dos que non tiñan alternancia, tanto se tiñan -U*- (-CUMBERE, FUNDERE,
URGERE etc.) coma se tiñan -U¤- (-LUDERE, NUTRIRE etc.).
Actualmente hai unha tendencia a regularizar o paradigma dos verbos
do tipo fuxir, mantendo como vocalismo radical sempre u (fuxo, fuxes, fuxe
etc.); esta tendencia é paralela á que tamén opera nos verbos do tipo servir
(sirvo, sirves etc.); con todo, a alternancia nos verbos do tipo fuxir mantén
maior vitalidade ca nos do tipo servir. Para a escolla como normativo do
paradigma con alternancia véxase o dito en 17.2.5.2.1, nota seguir, advertir
e repeler.
Durmir, dormir. Advírtase a seguinte falta de paralelismo: os verbos que
teñen vogal palatal como última vogal do radical nas formas arrizotónicas manteñen
aínda o timbre etimolóxico, sexa e (advertir, servir) ou i (dividir). Polo
contrario, os verbos que no galego antigo tiñan o no radical mudárono en u nas
formas arrizotónicas. Desta maneira os antigos acodir, bolir, cospir, dormir,
foxir, polir, roxir, sobir, somir, sortir, tosir etc. (igual que moitas palabras que
tiñan a secuencia o...i: sotil, Loís, moíño, resocitar, roindade...), harmonizáronse
en u...i: bulir, -cudir etc. Este cambio (e ás veces o inverso: lucir > locir, fundir
> fondir) é xa antigo no idioma e hoxe está practicamente concluído. En