Download catalog in format PDF - Brancusi

(Čenad, Frumuseni, Ilidija, itd). Gotski stil preovlađuje u XIV veku pa su njegovi ostacibili identifikovani, otkriveni i objavljeni. Najveća regionalna izložba gotskog stilaarhitekture u ovom regionu nalazi se u Muzeju u Čenadu. Crkveno slikarstvo je striktnopratilo katoličke i ortodoksne kanone, takođe i vajarstvo (skulptura). Fragmenti kapitola,stubova ili raznih figura, koji su do danas sačuvani, potvđuju priključenje lokalneumetnosti na evropske tokove. Rukopisi iz tog perioda sa brojnim minijaturama, sapozlaćenim okvirima i inicijalima, koji se čuvaju u bibliotekama i arhivama u Rumuniji,Mađarskoj itd., predstavljaju drugu komponentu visoke umetničke vrednosti.Drugi elemenat koji govori o tadašnjem nivou kulture u Banatu u srednjem vekujeste i broj studenata poreklom iz ovih krajeva koji su studirali na evropskimuniverzitetima. Jedan spisak ovih, u intervalu od oko 200 godina, pominje stotinemladića, absolvenata mesnih škola, koji su nastavili studije u Beču, Bolonji, Krakoviji, iliu više nemačkih univerziteta. Većina njih postali su značajne ličnosti u jerarhijirimokatoličke vere, postavši episkopi, arhiepiskopi, vodje manastira ili kraljevskihkancelarija. Drugi su zauzeli razne važne funkcije na kraljevskom dvoru ili raznih velikihlajičkih i verskih vođa.Banat je bio krajnja desna granica prve italijanske renesanse. Onaj koji je doveo ovderenesansu i humanizam bio je Filippo Scolari (1369 – 1426), komesar Timiša, Čenada,Arada, Caraša, Zaranda itd. između 1404 i 1426. Čovek Renesanse, odrastao urenesansnoj atmosferi Firence, Scolari je doneo na kraljevski dvor, a i na onom uTemišvaru, važne predstavnike firentinskog quattro cento-a. Dolazili su ovamo i radili zanjih arhitekte, vajari, slikari, ebenisti; dolazili su, boravili i pisali pesnici i hroničari.Pored Temišvara su i drugi regionalni centri profitirali od rada stvaralaca renesanse.Neprekidni ratovi su ipak uništili sve ove dokaze.Katoličko - pravoslavni dualizam, obe vere sa mnogo vernika u Banatu, prikazan je iposredstvom misionarskih aktivnostima nekih kaluđera, koliko katoličkih toliko ipravoslavnih. Prisustvo nekih od katoličkih inkvizitora kao što je bio Iacob de Marchia iIoan Capistrano 1430. i 1455. godine, a i nekih od pravoslavnih episkopa kao što je i Ioande Caffa – oko 1450. godine, u Banatu sredinom XV-og veka, dokazuje postojanje ovihvera, uključujući i dugotrajnost verskih i kulturnih vrednosti kojima su se oni služili.Druga Renesansa, korvinska, obeležava drugu polovinu XV-og veka u Banatu. Istipomenuti ratovi utiču na uništenje najvećeg dela ovih. Ali možemo pomenuti delaPelbarta Temišvarskog (Pomerius, Rosarium, De Sermone itd.), sa studijama uKrakoviju, katolički militantni kaluđer, koji se istakao svojim oštrim predikama na računizvesnih aspekata svog okruženja. Pelbart je autor jedinog inkunabula napisan od stranejednog autora rođenog na teritoriji Rumunije, izdat u Hagenau - Nemačka, 1500. godine.Ovo je delo doživelo veoma veliku rasprostranjenost u srednje dunavskim zonama,oblikujući buduće pokušaje uvođenja novina u katoličkom hrišćanstvu.Prve decenije XVI veka donose i širenje religijske reforme, protestantskih vera(luteranska, kalvinska, trinitarijanska itd). Inicijatori su mladi studenti sa nemačkihuniverziteta, koji se vraćaju ovamo sa učenjima Luthera i Kalvina. Plemstvo iz ove zoneprihvata novu veru i potpomaže njeno propagiranje u redovima stanovništva. Ulogaplemića iz mureške porodice Jakšić i komesara Timiša Petrua Petrovića je veomaodređena. Oni podržavaju, čak i finansijski, štampanje nekoliko prvih protestantskihradova na mađarskom jeziku.Protestanstvo se veoma brzo širilo u redovima Banatskog stanovništva. Za rumunereligijski protestantski prozelitizam značijo je štampanje prvih tekstova (luteranskih ikalvinskih) na rumunskom jeziku sa latinskim slovima, ali sa mađarskom topikom.17