Download catalog in format PDF - Brancusi

Potojanje više protestantskih škola u Čenadu, Lipovi, Temišvaru itd., polazak nauniverzitetske studije sve više mladih diplomaca ovih studija, okarakterisao je sredinuovoga veka. Među najreprezentativnijm ličnostima ovog pokreta ubrajaju se Stefan Kissiz Segedina, veoma aktivan propovednik nove vere u protestantskim školama u Čenadu,Lipovi i Temišvaru.Među najznačajnijim trenucima ove verske reforme, kod banatskih Rumuna ističe seprevod i štampanje na rumunskom - po prvi put - Biblije (1585). Tri propovednikareforme, inače pastori u Karansebešu i Lugožu - ostvaruju ovo monumentalno delo.Njemu se priključuje, u sledećim decenijama, rumunski prevod više katehizama i delaočeva reforme.Sredina XVI veka donosi nad Banatom osmanlijsku opasnost. Vojne kampanjeTuraka osmanlija, sprovedene tokom 1551. godine a posebno u toku leta 1552. značeosvajanje Temišvara i pretvaranje ravničarskig Banata i - delom - brdovitog u turskupokrajinu (pašaluk, ejlajet, vilajet). Istočni Banat pretvara se u političku-administrativnuregiju između 1552. i 1658., nakon čega biva pretvoren u otomansku provinciju.Tokom 164 godine konstantujemo islamsko - hrišćanski (većinski pravoslavni ali ikatolički) dualizam u vilajetu i jedan pravoslavni - protestantski - katolički u hričćanskomBanatu.Treba spomenuti i nekoliko činjenica o islamskoj otomanskoj kulturi u Banatu.Istraživanja istoričara u poslednjim decenijama iznela su na videlo dovoljno elemenata zaodređivanje ove kulture. Bila je to kultura verskog tipa, bazirana na Kuran, koja jeuglavnom postojala u gradskim sredinama. U velikim urbanim centrima Banatapodignute su džamije (bilo pretvaranjem crkava, bilo novom izgradnjom), snabdevenemnogobrojnim verski osobljem. Podignute su osnovne škole - mekteb (uglavnom ugradovima i palankama, koje su istovremeno bile i administrativno-teritorijalna sedištaturaka (sandžaci i nahije) - i gimnaziskog tipa - medrese (u Temišvaru) gde su predavalikvalifikovani učitelji i profesori.Manastiri raznih derviških islamskih staleža služili su kao mesta za molitvu ali i zakulturu. Verska arhitektura podigla je ovde nekoliko značajnih spomenika (džamija SeydiAhmeda Temišvarskog paše, džamija vitira Kőprüllü u vakàful iz Arada itd). Vojnaarhitektura sagradila je utvrđenja (nova tvrđava u Temišvaru, tvrđava u Novom Aradu,tvrđave u Lipovi, Čenadu, Oršovi itd). Administrativna, ekonomska, društvena zdanja(rezidencije belerbeja u Temišvaru i Ineu, javna kupatila, bazare, karavanseraje - u svimvelikim gradovimai palankama iz Temišvarskog pašaluka itd) upotpunjuju arhitektonskiislamski pejzaž u Banatu.Kako islamska religija zabranjuje predstavljanje ljudske figure, likovne se umetnostiokreću prema biljnim i geometriskim elementima. Posebni razvitak doživela je pisanakultura. U početku su bile hronike, potom razni izveštaji o putovanjima, sadržajna uopisivanju raznih građevina ili čak banatskih prostranstava. Ovde se ističe turskiglobtrotter Elvija Celebija, koji ostavlja za sobom najobuhvatniji opis Banata sa sredineXVII. veka (godine 1660-1664). Hroničari El Hak Ibrahim Naimeddin Temišvarski,Ibrahim Paćevi, dragoman Ali, su samo nekolicina onih kojih su ostavili značajnasvedočanstva o životu Banata u periodu vladavine otomana. Sažeta na samo nekolikogradskih centara islamska kultura u Banatu nestaje zauvek, istovremeno sa napuštanjemBanata od strane osmanlija 1716. godine.Sad počinje novi period, ponovnog uključenja Banata na kulturu zapadne i centralneevropske civilizacije. Osvajanje Temišvarske tvrđave od strane habzburške imperijalnevojske, pod komandom princa Eugena de Savoje, na dan 13. oktobra 1716, znači ustvari18