Download catalog in format PDF - Brancusi

anatskih autora. Neke su školske knjige napisane ovde, druge - smatrane opasnim - ne.Nastava u temišvarskoj preparandiji (1780.) i otvaranje preparandije u Aradu (1812.),imala je snažan uticaj na podizanje nivoa banatskog pravoslavnog obrazovanja.Obrazovanje na latinskom u prvim decenijama (niža jezuitska gimnazija u Temišvaru- 1724), potom i na nemačkom jeziku, koliko za koloniste, toliko i za učenike drugihnacionalnosti, doživela je brz razvitak u više mesta. Svršeni učenici srednjeg obrazovanjaprihvatali su administrativnu regionalnu karijeru ili su nastavili studije u nemačkimuniverzitetima. Jedan deo banatske elite bio je sačinjen od učitelja i profesora, bilokonfesionalnih ili lajičkih.Posebno mesto u procesu modernizacije kolektivnog banatskog intelekta, imala jepisana kultura, posebno knjiga. Vek prosvetiteljstva promovisao je štampanje idistribuciju knjige u najraznovrsnijim medijima. Carska vlast zabranila je otvaranještamparija u Banatu sve do 70-ih godina, birajući uvoz uglavnom nemačkih knjiga, ali iiz drugih zapadnih zemalja. I pored velike brige vlasti, knjiga je krećući se Banatom širilaideje prosvetiteljstva, ali i one novije, francuske revolucije. Čitanje u monaškimkonfesionalnim bibliotekama, ali i u onim privatnim, laičkim, doživela je neočekivanpomak. Otvaranje - premijerno u habzburškoj imperiji - prve javne biblioteke sapozajmljivanjem knjiga u Temišvaru, 1815. godine, prvog gradskog štampara JosefaKlapke, značilo je odcepljenje od uskog gledišta i prelazak na novi duh XIX-og veka.Periodične publikacije odigrale su takođe veoma značajnu ulogu, ako ne i nešto više,kao i knjiga. Izdate u raznim zapadnim zemljama, stižući ovde sa poštanskim kočijama,novine i časopisi, almanasi itd. bili su čitani nezasićenošću. Svaki ugostiteljski objekat,restoran, kafana, posedovao je ovakve publikacije, pa je običaj čitanja ovih postaosvakodnevna činjenica. U Temišvaru je izašao, u aprilu 1771. godine prva periodičnapublikacija na teritoriji Rumunije, Temeswarer Nachrichten, na nemačkon jeziku. Uperiodu poslednja dva veka u Banatu izdavano je na hiljade naslova, distribuiranih umilionima primeraka na više jezika, nemačkom, rumunskom, mađarskom, srpskom,bugarskom, idišu, latinskom, romskom, esperantu itd. Raznih formi (dnevne, dvo ilitronedeljne, nedeljne, tromesečne, povremene), različitih profila (zvanične, oficijelne,administrativne, političke, socijalne, kulturalne, humorističke itd), izdavane na jedan, dvaili čak tri jezika istovremeno, banatski periodici i oni koji su stizali iz okruženjapredstavljali su elemente koji su vodili ka informisanju i kulturalizaciji, ka buđenjunacionalne svesti naroda i etničkih grupa na teritoriji Banata.Pozorište je odigralo značajnu ulogu. Na početku, putem turneja austrijskih inemačkih pozorišnih trupa, a potom su sledile mađarske, rumunske i srpske trupe. UTemišvaru stalna pozorišna sezona bila je zabeležena 1753. godine. Sledili su i drugamesta sa povremenim pozorišnim sezonama. Veoma interesantna je činjenica da je,polovinom XIX-og veka, na dvoru grofa Naku-a iz Velikog Komloša, osnovano prvodvorsko seosko pozorište sa jugo-istoka Evrope. Tako se primeri mogu nastaviti, ali binas zamarali samo jednostavnim nabrajanjem odličja fenomena pozorišta, operskemuzike i operete. Mnoga pozorišna dela, opereta i opere imala su svoju rumunskupremijeru na banatskom prostoru.Vera je odigrala preovladavajuću ulogu u mentalnom razvitku banaćana ovih vekova.Katoličko-pravoslavni dualitet bio je stvarnost koja se prilagodio – posle prvobitnogperioda zbunjenosti – na ostale stvarnosti. Želja za inoviranjem dogme, za njenomadaptacijom na stvarnost, želja za održavanjem koraka sa zahtevima vernika, predvodilaje crkvene jerarhe ka potrebnim koracima zbližavanja i suživota.22