Världshistorien och framtiden. - Sven Wimnells hemsida

Nobels fredspris 2006
Tale av leder av Den Norske Nobelkomite
Ole Danbolt Mjøs, Oslo, 10. desember, 2006
Dykkar Majestetar, Høgvyrde Kronprinspar, Prisvinnarar,
Eksellensar, Mine damer og herrar,
"Den Norske Nobelkomite har bestemt at Nobels fredspris for 2006
skal delast i to like store delar, mellom Muhammad Yunus og
Grameen Bank for arbeidet deira for å skape økonomisk og sosial
utvikling nedanfrå. Varig fred kan ikkje skapast utan at store
folkegrupper finn vegar til å bryte ut av fattigdom. Mikrokreditt er ein
slik veg. Utvikling nedanfrå verkar òg til å fremje demokrati og
menneskerettar."
Slik lydde det då Nobels fredspris blei annonsert den 13. oktober i år.
I dag er det tid for velfortent hyllest! Muhammad Yunus og Grameen
Bank: Gratulerer med Nobels fredspris! Og gratulerer til deg,
Mosammat Taslima Begum, som skal ta imot prisen på vegner av
Grameen Bank.
Ikkje alle journalistane som møtte fram på Nobelinstituttet ved
annonseringa av årets fredspris visste kven Yunus og Grameen Bank
var. Nokre trudde Grameen Bank var ein person. Men det fekk vere
journalistane sitt problem. Dei mange som kjende til begge, meinte dei
burde hatt fredsprisen for lenge sidan. I 2002 sa Bill Clinton det slik:
“Dr. Yunus is a man who long ago should have won the Nobel Prize
and I’ll keep saying that until they finally give it to him." No treng
ikkje Clinton seie ifrå lenger.
Årets pris er blitt godt teken imot, internasjonalt, i Noreg og ikkje
minst i Bangladesh. Det er nesten ikkje til å fatte: Her går eg, som
leiar av Nobelkomiteen, fram til ein mikrofon på Nobelinstituttet i
Oslo og annonserer at årets fredspris går til Yunus og Grameen Bank.
Så byrjar politikarar og aviser i store delar av verda å kommentere, og i
stor grad å applaudere det valet som Den Norske Nobelkomite har
gjort. Og enda meir utruleg: Det bryt ut demonstrasjonar av rein glede
i Bangladesh. I fleire dagar blei landet nesten stengt på grunn av
glede. Mange sa at dette var det største som hadde skjedd i
Bangladesh etter at landet blei sjølvstendig i 1971.
Dei siste vekene har stadig fleire blitt kjende med hovudtrekka i den
spennande historia til Yunus. Etter å ha utdanna seg til økonom i
USA, kom han i 1972 tilbake til Bangladesh og blei professor i
økonomi ved universitetet i Chittagong. I 1974 opplevde han ei
personleg krise under hungersnauda i landet. Han blei skaka over å
sjå ein slik fattigdom. Og han spurde seg sjølv: "Kva er vitsen med
alle desse fine økonomiske teoriane når folk kring meg døyr av
svolt?" Allereie i 1976 kom han på ideen om å skipe ein bank for
fattige. Då lånte han ut 27 dollar frå eiga lomme til 42 handverkarar i
ein liten landsby i Bangladesh, og sa at dei kunne betale tilbake
pengane når dei fekk råd til det. I vekene som fylgde, tenkte han
mykje på dette og bestemte seg for at det måtte ei institusjonell
løysing til.
Resultatet blei Grameen Bank, som i dag finst i dei aller fleste av
Bangladesh sine tusenar av landsbyar, og som sidan den formelle
oppstarten i 1983 har lånt ut nestan seks milliardar dollar. Banken har
i dag nestan sju millionar låntakarar. Grameen Bank låner ut 800
millionar dollar i året. Kvart lån utgjer i gjennomsnitt vel hundre
dollar. Banken er sjølvfinansiert og tener pengar. Tilbakebetalingsprosenten
er svært høg. Muhammad Yunus seier: "Lån dei fattige
pengar i ein storleik som passar dei, lær dei nokre få sunne finansielle
prinsipp, og dei klarar seg sjølve."