Bioaniztasuna (6 Mb)

More documents

Recommendations

Info

A.7 A R I K E T E N A Z A L P E N A 128 Ekosistemen artean ekosistema natural-naturalez gainera, erdinaturalak eta guztietan humanizatu edo eraldatuenak ere sartzen dira; hirietakoak, adibidez. Termino konplexuak, hala nola agrobiosistemak edo hiri biositemak, alde batera utzi dira. Hiriak “hiri ekosistematzat” hartu dira, guri dagokigunez espezie basati askoren habitatak baitira. B I O A N I Z T A S U N A E Z A G U T Z E N ASTERIX ETA OBELIX EUSKADIN ZEHAR Aurreko ariketan hormirudia egitean ikasle bakoitzak ekosistema jakin bat landu du. Ariketa honek ikasleak ikaskideen lanak arretaz azter ditzan du helburu. Hormirudietan ikusitakoa aztertzea eta horretaz BI EKOSISTEMA AURREZ AURRE Kanpoko zenbait objektu eta material esku artean erabiltzetik, hala nola ingurunea behatu eta harekin harremanetan izatetik ikasten dena nekez ikas daiteke ikasgelan. Ikaskuntza hori askoz esanguratsuagoa da, eta aztergai diren objektuen aurrean egiteak akats gutxiago egiteko bidea ematen du. Beraz, txango bat egitea proposatzen da, bi naturguneren eta horietan bizi diren komunitate biotikoen (izaki bizidunen) artean dauden gora-beherak zuzenean egiaztatzeko. Ikusteko errazak diren elementu abiotikoak (bizigabeak) behatzea proposatzen da, hala nola horietako batzuei buruzko neurketak egitea. Neurketetarako, ikastetxean dauden tresnak edo haurrek berek egindakoak erabil daitezke. Ikasleekin behaketak eta landa lanak egiteko tresnak nola egin azaltzen dituzten zenbait libururen berri ematen da bibliografian. I N G U R U G I R O H E Z K U N T Z A R A K O M A T E R I A L A K Ariketaren bigarren partea burutzeko ikaslearen eskueran jarri behar da argitaletxeek gaur egun eskaintzen duten bibliografi material egokitua. Horri buruzko informazioa behar izanez gero, “informazio orokorra” edo “bibliografia” sailetara jotzea gomendatzen zaio irakasleari. hausnartzea bultzatu behar ditu ariketa honek. Ikasleak Euskadiko ekosistema adierazgarrienen ikuspegi orokorra izatea lortu nahi da horrela. Behaketetan zentzumen guztiez baliatu behar da. Izan ere, zentzumen alderdi batzuk desberdinak dira eremu natural bakoitzean, eta hori dela eta, nork bere erara hautematen du eremua. Datuak erregistratzeko ematen den fitxan ez da honen aipamenik egiten, baina kolore, usain, hots, sentipen, … nagusiei buruzko oharrak hartzea proposatzen da. Kanpoko ariketak egitean izadiari buruzko kontzeptuak ikasteko eta sendotzeko, zentzumenak kitzikatzeko, izadiko elementuei buruzko enpatia sustatzeko… bereziki diseinaturiko jokoak egitea gomendatzen da. Horretarako, bibliografia kontsultatzea da hoberena, bertan ikaskuntza maila honetara egokitutako jokoak azaltzen dituzten liburuen berri ematen baita. 4. A R I K E T A 6. A R I K E T A 5. A R I K E T A C E I D A
A.7 A R I K E T E N A Z A L P E N A IKUSI-MAKUSI Ariketa honek Euskadiko izaki bizidunak ezagutaraztea du helburu. “Jolastuz eta ekinez” gauzak hobeto ikasten direla dioen printzipio pedagogikoa oinarri hartuta, izaki bizidunei buruzko igarkizunak eta igarkizunak asmatzeko argibide zerrendak prestatzean datzan jokoa egitea proposatzen da. Ikasleei, igarkizunak edo argibideak prestatzeko izaki bizidun bat aukeratzean, ez zaie mugarik jarriko: alegia, edozein izaki bizidunari buruzko igarkizuna presta dezakete. Hortaz, baliteke gaur egun bizi ez diren edota Euskadin sekula izan ez diren espezieak azaltzea igarkizunetan. Abagune polita irakaslearentzat eztabaida eragiteko. Jokatzeko beste aukera bat izaki bizidunen zerrenda itxia ematea da. Era horretara, Euskadik bereizgarri dituen espezieen zerrenda (oso irizpide subjektiboa) osa daiteke; are hobeto, talde taxonomiko desberdinetako edota, bestela, beren ekosistemetan funtzio desberdinak betetzen dituzten espezie batzuk aukera daitezke: sarraskijaleak, harrapariak, deskonposatzeailak, eta abar. Izakiak sailkatzeko moduei buruzko ariketak egiteko aukera paregabea eskainiko liguke horrek, edota, bestela, ekosistema bateko kideen artean sortzen diren oinarrizko erlazioak berrikustekoa. Ariketa honetan lortutako ezagutzak ebaluatzeko, honako joko hau egitea proposatzen da: Aulkietan biribilean eseri ondoren, gogoko duten landare edo animalia baten izena idatzi behar dute fitxa batean, animaliaren izena eta hiruzpalau C E I D A B I O A N I Z T A S U N A E Z A G U T Z E N ZER HABITAT NAHIAGO DUTE IZAKI BIZIDUNEK? Bi esperientziez osatutako ariketa da hau. Ikastaldea, beraz, bi taldetan banatu behar da. Ariketak ingurugiro baldintza jakin batzuk izaki bizidunen banaketan erabakigarriak ote diren jakitea du helburu. Euskadin erraz aurkitzen diren animalia eta landare bana aukeratu dira esperientziak egiteko: kukurutxa eta pagatxa. Lehenengo esperientziarako bi baldintza hartuko dira kontuan: hezetasuna eta argia. Bigarrenerako, berriz, bakarra, lur mota ezaugarri. Ezaugarriak oso kontzeptu orokorrei buruzkoak (“Landarea da”, “Itsasoan bizi da”, “Izaki biziduna da”, “Hegan egiten du”) edota askoz xeheagoak (“Gako itxurako mokoa du”, “Gingil itxurako hosto gorriak ditu”) izan daitezke. Ezaugarriak idatzi ondoren, ikasleen artean fitxak trukatu, eta beste bi ezaugarri idatziko dituzte hartu berri duten fitxa horretan. Horren ondoren, irakasleari erakutsi behar diote fitxa, jokoari hasiera eman dakion (irakasleak zirkuluaren erdian egon behar du, zutik, aulkirik gabe). Bere fitxa irakurriz hasiko da (eman dezagun, igelari buruzkoa egin duela): “GOGOKO DUT/ATSEGIN ZAIT IGELA, …”, eta igelari buruzko ezaugarriren bat esanez bukatuko du esaldia: “… LEKU HEZEETAN BIZI DELAKO”. Orduan, leku hezeetan bizi den izaki bizidun bati buruzko fitxa dutenek, ezaugarri hori berek jarria ez bada ere, lekuz aldatu beharko dute berehala. Zutik dagoena altxatu diren bi horietako baten lekua hartzen saiatuko da. Beraz, norbait aulkirik gabe geratuko da. Hori hasiko da hurrena: “GOGOKO DUT/ATSEGIN ZAIT AZERIA, …”. Erne egon behar da, norbait, berak duen animalia edo landareari buruzko ezaugarria esan eta mugitzen ez baldin bada, jokoa une batez eten, eta nahasmena sortu duen ezaugarri horri buruzko hitz bi esateko. (baina gehiago ere har daitezke: hezetasuna eta beste ingurugiro aldagaiak, adibidez). Kukurutxak irakasleak banatzea komeni da. Leku heze ilunetan bizi dira kukurutxak, enborren eta orbelaren azpian. Haien bizilekuari buruzko argibideak emanez gero, gehiegi erraztuko litzaioke ikasleari hipotesiak egiteko bidea. Kontuan hartu behar da landarearen esperientzia egiten duen taldeak besteak baino lehenago hasi beharko duela prestatzen. I N G U R U G I R O H E Z K U N T Z A R A K O M A T E R I A L A K 129 7. A R I K E T A 8. A R I K E T A
Page 2 and 3:
BIOANIZTSUNA-LEHEN HEZKUNTZA BIODIV
Page 4 and 5:
C E I D A A U R K E Z P E N A Mater
Page 6 and 7:
1 S A R R E R A erritmo desberdinak
Page 9:
B I O A N I Z T A S U N A I N F O R
Page 13 and 14:
2 I N F O R M A Z I O O R O K O R R
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21 and 22:
Page 23:
Page 27:
L E H E N H E Z K U N T Z A • B I
Page 30 and 31:
1.- Ingurune naturalarekiko sentibe
Page 32 and 33:
A.4 E B A L U A Z I O I R I Z P I D
Page 34 and 35:
B I O A N I Z T A S U N A Z O H A R
Page 36 and 37:
A.7 A R I K E T E N A Z A L P E N A
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
B A R I K E T A B I L D U M A 44 LA
Page 46 and 47:
B A R I K E T A B I L D U M A 46 B
Page 48 and 49:
B A R I K E T A B I L D U M A 48 HA
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
B A R I K E T A B I L D U M A 52 ZE
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
B A R I K E T A B I L D U M A 56 AN
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 63:
Unitate didaktikoa: 2. Zikloa BIOAN
Page 67 and 68:
A.1 K O N T Z E P T U S A R E A C E
Page 69 and 70:
A.3 E D U K I A K 3.1 KONTZEPTUAK
Page 71 and 72:
Honen aurreko zikloan jada landurik
Page 73 and 74:
B I O A N I Z T A S U N A Z B A L I
Page 75 and 76:
Page 77 and 78: A.7 A R I K E T E N A Z A L P E N A
Page 87 and 88: B A R I K E T A B I L D U M A C E I
Page 111: B A R I K E T A B I L D U M A C E I
Page 115: L E H E N H E Z K U N T Z A • B I
Page 118 and 119: 1.- Euskadiko ekosistema nagusiak,
Page 120 and 121: A.4 E B A L U A Z I O I R I Z P I D
Page 122 and 123: Ikasleak ez duenez jada beste izaki
Page 124 and 125: B I O A N I Z T A S U N A E Z A G U
Page 136 and 137: B A R I K E T A B I L D U M A 136 H
Page 138 and 139: B A R I K E T A B I L D U M A 138 H
Page 140 and 141: B A R I K E T A B I L D U M A 140 Z
Page 142 and 143: B A R I K E T A B I L D U M A 142 F
Page 144 and 145: B A R I K E T A B I L D U M A 144 B
Page 146 and 147: B A R I K E T A B I L D U M A 146 I
Page 160 and 161: B A R I K E T A B I L D U M A 160 K
Page 168 and 169: B A R I K E T A B I L D U M A 168 S
Page 170 and 171: B A R I K E T A B I L D U M A 170 E
Page 173 and 174: 6 A R I K E T A O S A G A R R I A K
Page 179 and 180:
6 A R I K E T A O S A G A R R I A K
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191:
BITARTEKOAK ETA BIBLIOGRAFIA RECURS
Page 194 and 195:
L E H E N H E Z K U N T Z A - B I O
Page 196 and 197:
L E H E N H E Z K U N T Z A - B I O
show all

Bioaniztasuna (6 Mb)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?