Bioaniztasuna (6 Mb)

2 I N F O R M A Z I O O R O K O R R A
1.- ZER DA BIOANIZTASUNA?
1.1.- KONTZEPTUA
B I O A N I Z T A S U N A
Aniztasuna anitz denaren zertzelada da: askotasuna, barietatea,
desberdintasuna, gauza desberdinen ugaritasuna, monotonia
edo uniformetasunik eza,...
Bioaniztasunak beraz, izadian dauden elementuen aniztasunari
egiten dio erreferentzia, baina elementuenari ez ezik baita
funtzio, egitura, forma, tamaina, egoera erlatiboenari ere. Baina,
oroz gainetik, izaki bizidunen konbinazio genetikoen aniztasuna
eta aberastasuna adierazten du bioaniztasunak.
Biosferaren izateko arrazoia ahalik eta ekologi hobi gehien
sortzea, mantentzea eta okupatzea da, aldagai abiotikoen eta
biotikoen konbinazioak uzten dituenak bezainbeste.
Biosfera sistema dinamiko bat da; hau da, ezin egon daiteke
beti berdin, aldekatarik nozitu gabe, denboraren denboraz
(estatiko). Edo berritzen da, edo zahartzen eta hiltzen da.
Planetaren aberastasun biologikoa koantifikatzea ez da, ez,
gauza erraza. Munduko espezie kopurua 5 eta 30 miloi
artekoa izango da gutxi gora-behera, baina 1,4 miloiri baino ez
diogu izena jarri: 1,03 milioi animaliari eta 248.000 goi mailako
landareri.
Gure ezaguera, bistan da, oso mugatua da. Izaki bizidun
ezagunenetara mugatzen da, hegaztietara eta ugaztunetara,
alegia: 9.000 mota hegazti eta 4.000 mota ugaztun ezagutzen
ditugu (ezagutzen diren espezie guztien %1).
Bioaniztasuna espezie ugaritasunaren erakusgarri da, eta
espezie barietaren adierazle (hala espezie barruko barietatea
–zeina hainbat arraza eta tipotan ageri baita– nola banakoen
arteko barietatea). Bioaniztasunak gene, espezie eta
ekosistemen aniztasunari egiten dio erreferentzia.
Planetako edozein lekutan, hasi basamortutik eta Ipar Bururaino,
dago bioaniztasuna; gora-behera koantitatiboak izan ohi dira,
dena dela, ekosistema batzuetatik besteetara. Horrek ez du
esan nahi ekosistema bat, bioaniztasun handiagoa duelako,
beste bat baino hobea denik, baizik eta ekosistema bat hobeto
edo okerrago zainduta egoteak bere bioaniztasunak iristen
duen balioarekin duela zerikusia: bioaniztasunaren balioa izan
daitekeen handienera zenbat eta gehiago hurbildu, orduan eta
hobea da.
C E I D A
Bioaniztasunik handiena duten ekosistemak baso tropikalak eta
koral arrezifeak dira.
1.2.- BIOANIZTASUNA NOLA SORTZEN DEN
Bilakaera prozesuaren ondorioa da bioaniztasuna: poliki-poliki,
baina etengabe, berritu egiten dira espezieak. Espezie batek,
edozeinek, bizialdi jakin bat du, luzeagoa edo laburragoa, baina
mugatua, betiere.
Gogoan izan, bestela, gizakiaren sorrerari bide eman zioten
zimino antropomorfikoen espezie desberdinen segida; edo gune
jakin bateko kolonizazio naturalaren prozesua (ondorengotza
segida); edota ingurune baldintza desberdinetan bakarturiko
espezie baten bilakaera desberdina.
Hala, bada, konbinazio genetikoa zenbat eta aberatsasgoa,
bizitzaren prozesu dinamikoan ondorengoa izateko aukera are
eta handiagoa, izango da.
.
1.3.- BIOANIZTASUNAK ZERTARAKO BALIO DUEN
Gizakiaren biziraupenaren oinarria da bioaniztasuna. Izan
ere, bioaniztasunaren mende baitaude baliabide naturalak:
janaria, arropa, sendagaiak, energia… Beste era batera esanda,
bioaniztasunak eragin zuzena du bizi kalitatean: alegia, berehala
balia daitezkeen ondasun eta irabazi ekonomikoak dakartza.
Beste espezie etxetiar batzuk (edo horien hibridoak) hobetuz
eta bereganatuz, gainera, aregotu egin daiteke bioaniztasuna.
Horren ondorioak nabarmenak lirateke elikaduran, osasunean
eta izurriteen kontrako borrokan, besteak beste.
1.3.1.- Bioaniztasuna eta giza elikadura
Selekzio artifizialaren bidez, milaka animalia eta landare arraza
berri sortu da nekazaritzan eta abere hazkuntzan. Ekosistema
mota, gizakion premiak, eta baliabideak ustiatzeko modua,
agerpen harrigarri horren eragileak izan dira. Gaur egun, baina,
alderantziz gertatzen ari da:
- Indian lantzen ziren 30.000 arroz subespezietatik 50
bat baino ez dira lantzen gaur gaun.
I N G U R U G I R O H E Z K U N T Z A R A K O M A T E R I A L A K 13