Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Бул келлршген деректер бойынша, Португалияда мата ецщру<br />
Англиядагыдан арзанга тускетмен, бул елге шарап ецщру ттмд1рек.<br />
бйткеш шарапты сатканнан TycipreH каржыга ол Англиядан кеб1рек<br />
мата сатып ала алады. Еш елдщ аталган тауарлармен езш-ез1<br />
камтамасыз eTyi ушш «жабык» нарык жагдайында 390 ецбек б1рлш<br />
керек болса, «ашык» нарыктагы салалык мамандану аркасында бул<br />
жиынтьщ ецбек 360 б1рлшсе тец болады. Осылайша, елдердщ салыстырмалы<br />
басымдылыктарын пайдалануы нэтижесшде сырткы саудасы<br />
тшмщ болады.<br />
Сырткы сауда заццылыктарын зерттеу нэтижеанде 1947 жылы<br />
америкалык экономист В. Леонтьев тагы 6ip теорияныц непзш салды.<br />
Еалым АКД1 экспорта мен импортыныц курылымын зерттеу барысында<br />
негурлым ецбекп кеп кажет ететш тауарлар экспортка шыгарылып,<br />
ал каржыны кеп кажет ететш тауарлардыц импортталатынын<br />
аньщтады. Дэл сол жылдары АКШ элемдеп каржымен камтамасыз<br />
етшген алдыцгы катарлы елдердщ 6ipi болатын. Осы себепп бул елде<br />
баска елдермен салыстырганда ецбекакы мелшер1 жогары едг. Олай<br />
болса, АКД1 ушш каржыны кеп кажет ететш тауарларды экспорттап,<br />
ецбекп кеп кажет ететш тауарларды импорттау тшмдорек болуы тшс<br />
ед1 гой. Сондьщтан В. Леонтьевтщ апщан зацдылыгы Леонтьев парадоксы<br />
деген ат алды. Бул кубылысты тусйццру ушш сырткы сауданыц<br />
теориясын одан spi дамыту кажет болды.<br />
Каз1рп замангы теориялык зерттеулер сырткы сауданыц кептеген<br />
факторларын (ецбек, каржы, ресурс, технологиялар жэне т.б.)<br />
камтуымен ерекшеленедь Сырткы сауда заццылыктарын жалпылама<br />
туспцйруге мумкшдш беретш жаца ш м репнде улттардыц<br />
хальщаралык, бэсекелесттке цабтетттт теориясын атауга болады.<br />
Fылымга америкалык экономист М. Портер енпзген «бэсекеге<br />
кабтеттшш» угымы мен оньщ мэшсш 5-такьфыптагы «Елдерд1<br />
топтастырудыц Ka3ipri замангы керсеткшггер1» такырыпшасында<br />
карастырган болатынбыз.<br />
Жогарыда аталган теорияныц непзш салган М. Портер кез келген<br />
елдщ немесе накты ецщрупплердщ элемдш нарыктагы орнын терт<br />
непзп жагдай аныктайтындыгын атап керсеткен болатын:<br />
- эртурл1 eHflipic факторларыныц саны мен сапасы;<br />
- innci нарыктагы сураныс;<br />
- жапсарлас жэне косалкы салалардыц болуы;<br />
- фирма стратегиясы мен imici бэсекелестштщ болуы.<br />
Еалым салыстырмалы басымдылыкты камтамасыз етуде ondipic<br />
факторларыныц жетекш1 мацызы бар екенднтн атап керсеткен. 0з<br />
теориясында М. Портер салыстырмалы басымдылыктарга непз болтан<br />
факторларды пайдаланып кана коймай, оларды удайы жетиццрш,<br />
дамыткан елдер гана бэсекеге кабшетп болатынын непздедь Сондьщтан<br />
XX гасырдыц eKimni жартысында табиги ресурстары тапшы Жа-<br />
145
Change language