Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
5.2 Елдерд1 экономикалык даму децгеш бойынша топтастыру<br />
Елдерд1 эконом икалы к даму децгеш бойы нш а топтастыру.<br />
K,a3ipri кезде жекелеген елдер мен аймактар элемдш экономикада алатын<br />
орны жоншен 6ip-6ipiHeH улкен айырмашылык жасайды. Сондыктан<br />
елдердщ накты элеуметтш-экономикальщ даму децгейлерш салыстырып,<br />
сипаттауда сандык керсетюштер ж уй еа кецшен пайдаланылады.<br />
Ел экономикасынын аукымы ец алдымен жалпы жиынтъщ внш<br />
келем1мен аныкталады. Жиынтьщ OHiMHin ею Typi бар: жиынтъщ iuiKi<br />
внш (Ж1&) жэне жиынтьщ улттык, внш (ЖУО). ЖЮ жыл iniinne<br />
белгш 6ip елде ещцршген тауарлар мен керсеплген кызметтщ жалпы<br />
кунын корсетсе, Ж ¥ 0 келемш аныктауда елдеп шетелдш кэсшорындар<br />
yneci есептелмейд1. 0детте географтар салыстырулар журпзгенде<br />
Ж10 келемш гана есепке алады. Эртурл1 елдердеп Ж10 келемшщ<br />
KopceTKinnrepi алшактык жасамас yuiiH б1рыцгай б1рлш - АКД1 доллары<br />
пайдаланылады.<br />
Fалымдар топтастыру устанымдарын жасаганда 9p6ip елдщ даму<br />
сипатын да корсету yuiiH мемлекеттщ жалпы жиынтьщ ошм (Ж10)<br />
мелшер1 мен курылымын, элемдш экономикадагы орнын, халыкаралык<br />
географиялык ецбек белшюше катысу дэрежесш, тургын халыктыц<br />
OMip суру жагдайы мен сапасына катысты мацызды керсетюштерд1<br />
ескереда.<br />
Географиялык эдебиетте жш кездесетш топтастырудыц 6ip Typi<br />
елдердщ даму defjeeiuiepi бойынша айырмашыльщтарга непзделген.<br />
«Елдщ даму децгейi» деген угымныц 03i курдел1, ейткеш коптеген<br />
белгшерд1 ескеруд1 талап егецх жэне коптеген керсетюштерд1 жанжакты<br />
карастыру кажет. Мысалы, ещцрю келемдер1 тец болатын елдерде<br />
элеуметтш-экономикальщ уклад турлш е болуы мумкш. Карапайым<br />
тшмен айтканда, б1рдей молшерде бидай ещйретш ею елдщ егш ш ш к<br />
технологиялары улкен айырмашылык жасауы мумкш: 6ip ел жогары<br />
технологиялар кемепмен аз жерден кеп ешм алса, екшпп ел дэл сондай<br />
келемдеп ешмд1 экстенсивп жолмен анагурлым улкен алкаптан жинауы<br />
мумкш. Елдердщ 6ip-6ipmeH айырмашылык жасайтын тагы 6ip<br />
б е л п а —хальщ саны, табиги-ресурстьщ коры, аумагыныц келем1мен<br />
аныкталатын экономикальщ элеует1. Улкен жэне Kiini мемлекеттерд1<br />
салыстыру барысында бул белпш ескерудщ мацызы артады.<br />
Елдщ даму децгешн аныктауда жан басына шаккандагы Ж10<br />
керсепаш ш басты eTin алу да кей жагдайда дурыс нэтиже бермейдг<br />
Мысалы, кейб1р Батые Еуропа елдер1 мен жекелеген мунай экспорттаушы<br />
араб елдершде жан басына шаккандагы Ж10 мелшер1 шамалас<br />
болуы мумкш. BipaK бул елдерд1 осы 6ip белисш щ непзшде 6ip топка<br />
жаткызу мумкш емес.<br />
Елдерд! даму децгейлер1 бойынша топтастыруда ец карапайым<br />
турде eKi улкен топты («дамыган елдер» жэне «дамушы елдер») ажы-<br />
85
Change language