К. Д. Каймул

4.2 Елдердщ аумацтык жэне шекаралык ерекшел1ктер1
Мемлекет аумагы - белгш 6ip мемлекеттщ егемендтндеп
географиялык кещстпе белит, ол мемлекеттщ халыкаралык децгейде
танылган аумагы болып табылады.
Жертщ ауданы бойынша ipi тогыз елд1 (Ресей Федерациясы, Канада,
Кытай, АЩЦ, Бразилия, Аустралия Одагы, Ундютан, Аргентина,
Казакстан) атауга болады, олардыц жершщ ауданы 6ipirin, адам
коныстанган курлыктыц 55,8 %-ын курайды.
Ал жершщ ауданы 30 мыц км2-ден аспайтын микромемлекеттерге
Еуропадагы «ергежешй» мемлекеттер мен Мухиттагы аралдык
мемлекеттерд1 жаткызуга болады: Ватикан, Монако, Лихтенштейн,
Мальта, Андорра, Мальдив Республикасы, Науру, Тувалу жэне т.б. ¥сак
мемлекеттердщ алып жаткан аумагы адам коныстанган курлыктыц бар
болтаны 1,3%-ын курайды (8-кесте).
8-кесте. Мемлекеттерд1 жершщ ауданы бойынша топтастыру
(И.И. Пирожник бойынша)
Мемлекеттер rani Аумагы Ел
саны
Жалпы ауданы
млн км2 %
1 Алып мемлекеттер 2,5 млн км2-ден астам 9 75,8 55,8
2 Ipi мемлекеттер 350 мыц - 2,5 млн км2 48 45,2 33,3
3 Орташа мемлекеттер 150-350 мьщ км2 28 7,1 5,2
4 Шагын мемлекеттер 30-150 мыц км2 43 3,5 2,6
5 ¥сак мемлекеттер 30 мыц км2-ден аз 65 1,8 1,3
6 Тэуедщ аумактар 2,3 1,7
Барлыгы 193 135,8 100,0
Мемлекетке аумагы бойынша бага беруде оныц игершу децгеш де
ескершеда. Мысалы, Аустралия Одагыныц 1/3 белйгш шелдер алып
жатыр, ал Ресей Федерациясыныц 3/5 белит табигаты катал аудандар
болып табылады. Сондыктан аумакка бага беруде ец алдымен mumdi
аумацтар, ягни игершен аудандар yneci ескершедь
Мемлекет жершщ ауданы оныц халыкаралык Mdpre6eci мен
егемендггш багалауда кедерп бола алмайды. Дегенмен аса ipi
мемлекеттердщ жекелеген бел i KTepiH игеруде катал табигатжагдайлары,
келш катынасы жэне элеуметтш-экономикалык курылымдарды салуга
Ke6ipeK шыгын жумсалатын болады. Мысалы, Ресей Федерациясыныц
еуропалык белш улан-байтак азиялык белйгше Караганда, кушт1
дамыган. Азиялык бвлпсге жол катынасы, табигат ресурстарын игеру
61