К. Д. Каймул

■пз1мшде олардыц сатылымы, табысы, активтер1 жэне нарьщтык куны
керсетшген. Олардыц жиынтьщ табысы жылына 1,4 трлн доллар болса,
карамагындагы активтер1 124 трлн долларды кураган.
Бул ец ipi 2000 компания 62 елдщ екш болып табылады. Олардьщ
арасында АЩ11 (осы йзхмде 515 компаниясы бар) пен Жапония (210
компания) yneci жогары. Сонымен катар, бул тогмде Азия алыптары
болып саналатын Кытай (113 компания) мен Уцщстанньщ (56 компания),
Канаданыц (62 компания) компанияларыньщ саны арткан.
Крсымшада осы таз1мге енген элемдеп ец ipi 20 компанияныц деректер1
келт1р1лдь
Халыкаралык децгейде жумыс гстейтш бул алып б1рлеспктер
элемдйс децгейде аукымды шепймдер кабылдап, эрекеттер жасайды.
Сыртка шыгарылатын каржыныц 90%-на жуыгына ¥АБ бакылау
жасайды. Каржы козгалысыныц басым белптне бакылау жасау жэне
OHflipicTi орналастыруга катысты шепнмдер кабылдау аркылы бул
компаниялар элемдж ещцрютш элеуеттщ таралуында мацызды роль
аткарады. Keft6ip деректер бойынша, ¥АБ улесше халыкаралык
сауданьщ жартысынан астамы тиесий болады. Сонымен катар, жогары
технологиялар нарыгындагы б1рлест1ктер yneci 80%-дан асып туседь
Осылардыц аркасында ултаралык б4рлеспктердщ жиынтык валюта
корлары дуние жузшщ барлык елдершщ ортальщ 6aHKTepi корынан
5-6 есе артык болады.
Ултаралык 6ipnecTiicrep халыкаралык децгейде ортак нарык,
жумыс Kyuii, акпараттык кещстж жагдайында жумыс ктейпщцктен,
бэсекеге кабшеттшгш удайы арттырып отыруга мэжбур болады.
Бул ез кезепнде олардыц инновацияларды eHri3in, технологияларды
жш ауыстырып отыруга, осы аркылы дуние жуз1 бойынша гылымитехникалык
шгершеущ жузеге асыруына жагдай жасайды. BipnecTiicrep
Kbi3MeTiHiH осы аталган тшмд1 тустарымен катар, олар жумыс ютейтш
елдерге Kepi эсерш де атап ету кажет. (33- кесте).
33- кесте. ¥лтаралык б!рлеспктер кызметч
¥АБ кызметшщ басымдылыктары
1. Дуние жуз1 бойынша табигат ресурстарына,
каржыга жэне гылымитехникалык
жетютштерге кол
жетк1зу1;
2. Typni салаларга мамандану
(келденен жнегелу) жэне 6ip салада
терен мамандану (вертикалды
технология) аркылы 6ipnecTiicri4
экономикалык жэне каржылык
турактылыгын камтамасыз eTyi;
¥АБ кызметшщ K e p i ыкпалы
1. Жергшкп нарыктарды басым турде
монополизациялау мумюндМнщ болуы;
2. ©з шарттарын тек
бэсекелестерше гана емес, тутас
улттык экономикаларга кою
мумюнщктершьщ болуы, муньщ ©3i
елдердщ улттык Kayinci3fliKTepiHe
нуксан келт1ру1 мумкш;
177