Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
мунда мемлекетп курайтын Gipniinrep кукыктык жагынан дербес мемлекеттер<br />
сиякты болады. Швейцария кантондары осындай дербесшкке<br />
ие болганына карамастан, б1ртутастыгын сактап отыр.<br />
Федерациялардыц эюмшшк курылымдары республ икал ар, провинциялар,<br />
штаттар, жерлер жэне т.б. турде болуы мумкш. Белгш географ<br />
И.И. Пирожник тарихи-географиялык ерекшедпстерше, мемлекетп<br />
баскару сипатына байланысты федерациялардыц бфнеше типтерш<br />
ажыратады:<br />
1) Батысеуропалъщ тип: курамдас белштершщ узак жылдык<br />
езш-ез1 баскару немесе тэуелсв даму дэстурлер1 бар, саяси жэне<br />
этностык сэйкестйстершщ туракты арасалмагы калыптаскан, байыргы<br />
батысеуропалык демократиялык сипаттагы елдер. Олардыц тутастыгы<br />
кейбгршде (Бельгия, Швейцария) халыктыц улттык курамымен<br />
байланыскан болса, кейб1реу1нде (Германия, Австрия) байланыспаган.<br />
2) Солтусттамерикалыц тип: либералды демократия куру барысында<br />
«теменнен бастап курылган» агылшын тшда «коныс аударушылар<br />
федерациялары». Бул топка АКД1, Канада жэне Аустралия<br />
Одагы жатады. Мунда федерацияныц калыптасуы этностык<br />
жэне баска элеуметтйс-мэдени айырмашылыктармен байланысты<br />
емес болды, мемлекет билш жергшкп баскаруды кушейту есебшен<br />
орталыктандырылмаган (децентрализация) сипат алды, саяси жагдай<br />
салыстырмалы турде туракты.<br />
3) Латынамерикалъщ тип: Испания жэне Португалия отарларыныц<br />
ыдырауы нэтижестде «жогарыдан бастап курылган» байыргы «коныс<br />
аударушылар федерациялары». Бул типтеп мемлекеттерде (Аргентина,<br />
Бразилия, Венесуэла, Мексика) этностык айырмашылык;<br />
айкын емес, ассиметриялык тэн, федерация субъектшершщ саны<br />
кеп жэне мемлекеттш билш жогары децгейде орталыктандырылган.<br />
Аймактарыныц кеп болуы, ассиметриялык сипаты байыргы штаттарды<br />
белу немесе жаца игершген аудандарды калыптастыру аркылы<br />
жаца субъект1аерд1 уйымдастыруга ce6enuii болады.<br />
4) Афроазияльщ тип: innci курылымы бйркелм емес, 6ip<br />
ортальщтан багындырылатын, «жогарыдан бастап курылган» жас<br />
федерациялар. Буларда бурыннан келе жаткан байыргы федералдык<br />
курылымдар мен этностык непзде жанадан калыптаскан субъекплер<br />
арасында езара KeniciM бар, кeйбipeyлepiндe авторитарлык билш<br />
орын алган. (Ундютан, Малайзия, БА0, ОАР). Осы ретте осы типке<br />
жататын, 6ipaK отарлык кезецнен кейхн калыптаскан жас, тураксыз<br />
авторитарлык режимдерд1 (Нигерия, Эфиопия, Пэкстан, Мьянма) де<br />
атап етуге болады.<br />
5) Отарлъщтан кешн цалыптасцан, аралдъщ федерациялар muni:<br />
афроазиялык типке ете уксас, отарлык империялардыц ыдырауынан<br />
кейш, мандаттык аумактарга тэуелйздйс беру нэтижестде калыптаскан<br />
жас федерациялар (Микронезия Федерациялык Штаттары).<br />
16
Change language