You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
3.3. Дуние жуз! аймактары<br />
Дуние жузш аймактарга белу шартты сипат алады. Ежелп дуние<br />
географтары ездерше белгш жерлердо тарихи-мэдени ерекшел1ктерше<br />
байланысты ж1ктеген. Мысалы, ежелп грек галымдарыньщ<br />
ецбекгершде Скифия, Месопотамия, Эфиопия, Иллирия, Фессалия<br />
жэне т.б. аймактар кездеседь ¥лы географиялык ашылулардан кешн<br />
еуропалыктар элемд1 EcKi Дуние (Еуропа, Азия, Африка) жэне Жана<br />
Дуние (Америка) деп екиге белетш болды.<br />
K|a3ipn замангы географияда дуние жузш еркениетпк непзде, ягни<br />
тарихи-мэдени тургыда ж1ктеу басым. Географиялык тургыдан дуние<br />
жузш 6ipHeuie сатылы аймактарга жпсхеуге болады:<br />
- Макроаймактар (Азия, Еуропа, Африка, Америка, Аустралия<br />
жэне Мухиттык Аралдар);<br />
-Мезоаймактар (Орталык, Солтустк, Оцтуспк Америка, Солтустпс-<br />
Шыгыс, Оцтуспк-Шыгыс, Оцтуспк, Батые, Орталык Азия, Солтустш<br />
Африка, Сахарадан оцтуетшке карайгы Африка жэне т.б.)<br />
- Аймакшалар (Батые, Солтуспк, Орталык, Оцтустпс, Шыгыс Еуропа<br />
жэне т.б.).<br />
Макроаймактар катарына дуние бел1ктерш жаткызуга болады.<br />
0p6ip макроаймакта жиынтыгы, келем1, аумактык yijbiecyi эркелю болатын<br />
ёзшдне табигат жагдайлары мен ресурстары бар. Аймактардын<br />
шаруашылыкты дамыту мумк1нцйктер1 мен адамньщ тфшппк<br />
жагдайлары да эркелш болады.<br />
Азияныц элемдеп орныньщ айрыкша екендпше ешшм де кумэн<br />
келпре алмайды. XX гасырдын 80-жылдарынын басында унда<br />
тарихшыларыньщ 6ipi: “Адамдардан Азияны тартып алсандар,<br />
олар езшщ еткеншен, 6yriHriciHeH жэне болашагынан айрылады”<br />
деп мэл!мдеген болатын. Ойткеш табигат жагдайлары алуан<br />
турш Азияныц кец-байтак кещетшнде ежелп жэне Ka3ipri замангы<br />
еркениеттер калыптаскан. Олардыц ерекшел1ктер1 осы кезге дешн<br />
бeлгiлi дэрежеде шаруашылык сипаты мен халыктыц езшдж бейпесщ<br />
аныктайды. Азияныц географиялык ерекшелпчнщ басты белгшерше<br />
аумагыныц орасан улкецщп мен алуан турлш1пн, аса бай табигиресурстык<br />
элеуетш жаткызуга болады. Азияда элем халкыныц басым<br />
бел1п (60,3 % немесе 4 млрд 157 млн адам) шогырланган. Азияда дши<br />
жэне адамгершшк-этикалык шймдер непзшде элемдж дшдер, рухани<br />
мэдениет ошактары калыптасты.<br />
Ka3ipri замангы Азия карыштап дамудыц улпс1 болып отыр. Ресейлж<br />
географ А. П. Кузнецов Азияныц экономикасын алып адамга тецеген:<br />
оныц “аяктары” кызметш табиги-ресурстык элеует1 аса ipi Кытай,<br />
Ундктан жэне Ресей аткарады. Нагыз ми орталыгы, кептеген гылымитехникалык<br />
идеялар ендеуден ететш зертхана болып табылатын Жапонияны<br />
“Азияныц басы” деуге болады. Ka3ipri замангы ешмдерд1 мо-<br />
52
Change language