Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Сонымен, магынасы жагынан ете аукымды жаЬандану угымы<br />
географията Ka3ipri дуниенщ болмысындагы nieiniMi кдын мэселелерш<br />
туануге нег1з болады.<br />
«Ашык экономика» угымы. Постиндустриялык когамга тэн<br />
ерекшелйстщ 6ipi — экономиканыц интеграциялануы. Индустриялану<br />
кезещнде непз! каланган бул даму тенденциясы XXI г басында<br />
экономикалык орлеуцщ басым белпсше айналды. YmiHuii гылымитехникалык<br />
революция елдердщ халыкаралык ецбек белшюше<br />
камтылуын жылдамдатты, бул интеграция непзшде дамитын «ашыц<br />
экономика» (агылшынша open economy) деп аталатын феноменге жол<br />
анггы.<br />
«Ашык; экономика» угымы эдетте автаркиялык (туйык) экономика<br />
угымына карама-кайшы колданылады. Бул угымныц 03i Ka3ipri<br />
дуниенщ интеграциялануы мен жаЬандануы барысында езшщ бастапкы<br />
магынасын кецейтп. Мысалы, Екшпп дуниежузйпк согыстан кешнп<br />
алгашкы онжылдыктарда экономиканьщ «ашык» сипатта екендйгш<br />
экспорттык квота децгеш белгш 6ip керсепашке жеткендт (эдетте<br />
10%-дан астам) аныктайтын. Ал соцгы онжылдыктарда халыкаралык<br />
ецбек белшюшщ (ХЕБ) poni курт ecri. Осымен байланысты елдердщ<br />
экспорттык квоталары арта туст1, ягни экономикасы ашык сипаттагы<br />
елдер саны кебейдг.<br />
Елдщ халыкаралык ецбек белппсще катынасу дэрежеа жогары<br />
болтан сайын, оньщ экономикасы ашьщ сипат алады. Ал катынасу<br />
дэрежеа нетурлым томен елдерге салыстырмалы турде жабьщ экономика<br />
тэн болады. Ашык экономика ушш елдщ жиынтык ешмшдеп<br />
экспорттыц yneci 2/. шамасында болуы тэн, ал салыстырмалы турде<br />
жабык экономикада бул керсеткпп<br />
XXI г алгашкы онжьшдыгында сырткы сауда айырбастарыньщ<br />
40%-дан астамы жаца индустриялык елдерге тиесш бодцы. K£3ipri<br />
кезде ХЕБ бойынша теориялык ецбектерде мынадай заццылык атап<br />
керсетшедк негурлым ел шагын болса (аумагы, халк;ынъщ саны бойынша),<br />
согурлым экономикасы ашьщ сипатта болады. Мысалы,<br />
Нидерландтыц тауарлык экспортыныц ЖЮ-деп улес1 45-48%-ды<br />
курайды, ал Ирландияда бул керсетюш 70%-га жетедь<br />
Ел экономикасыныц ашык сипатта болуына оныц салалык<br />
курылымыныц диверсификациясы (латынша diversificatio - езгерю,<br />
алуан турлшж) да ыкпал етедь Экономикасынца базалык салалар<br />
(кара жэне тусп металлургия, отын-энергетика кешеш) басым елцерге<br />
Караганда, машина жасау, химия енеркэабшщ салалык курылымы<br />
курдел! болатын елдердщ халыкаралык ецбек белшюше катысу децгеш<br />
жогары болады.<br />
Ашык экономика угымы тек сырткы сауцага тана байланысты<br />
емес. Жалпы алганда, галымдар улттык экономикаларды дуниежузйпк<br />
шаруашылыкпен байланыстыратын уш басты куретамырцы ажыратады:<br />
195
Change language