You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
мэдениепн, шаруашылыгы мен турмысын олар eMip суретш табигат<br />
жагдайларымен байланыста карастыруды усынды, осы аркылы<br />
антропогеографияньщ непзш салушылардыц 6ipi болды. Ратцель<br />
гылымга «мэдени зоналар», «eMip суру KeHicTiri» угымдарын енпздь<br />
F алымныц бул идея л ары Жер шарында табигат жагдайлары турлйне<br />
аймактардыц езшдш тарихи-мэдени бейнеа калыптасатыны туралы<br />
шмге непз болды.<br />
XX гасырда Ф. Ратцель шмш агылшын галымы А. Тойнби одан<br />
dpi дамытты. Ол езшщ 30 жылга жуык 1здешстер1 нэтижесш корыткан<br />
эйгш «Постижение истории» ецбегшде жекелеген вркениеттер концепциясын<br />
непздеп бердг Онын MSHici —г алым адамзат тарихын жекелеген<br />
еркениеттерге жцлещй, ал олардын эркайсысы улттык мемлекетке<br />
Караганда элдекайда улкен кещспкп камтитын жэне тэуелЫз<br />
элем, уакыттыц белгш 6ip кезец! ретшде аныкталады. А. Тойнби<br />
еркеиетгердщ калыптасуына табиги жэне элеуметпк орта факторлары<br />
ыкпал ететшш талдаган.<br />
Ф. Ратцель, А. Тойнби бойынша тарихи-мэдени аймацтар деп<br />
тарихи кезеццердеп езшдж даму жолдары бар мэдени аймактарды<br />
атайды. Олардыц шекаралары вркениеттер калыптасуыныц ежелп<br />
сатыларында аньщталган жэне физикалык-географиялык аймактар<br />
шекараларына сэйкес келедо. Табигат жагдайлары салыстырмалы<br />
турде б1ртекп болатын осы аймактарда этностардыц заттык жэне рухани<br />
мэдениеп, рухани кундылыктарыньщ жуйеа, улттык сипаты<br />
калыптаскан. Халыктардыц квпп-конына, дшдер мен философиялык<br />
ипмдердщ таралуына, аумактыц шаруашылык игершуше немесе отарлануына<br />
карамастан, мэдени аймактардьщ бастапкы шекаралары онша<br />
езгермеген куйшде сакталган.<br />
Kaaipri замангы аймактану парадигмасы н непздеудщ ал гышарттары<br />
америкалык географ Ричард Хартшорн ецбектершде жас алды.<br />
Географияныц басты максаты жекелеген аумактардыц ерекшелштерш<br />
танып-бшу деп угынган галым жер бетшщ аумактык жжтелуше басты<br />
назар аударган. Ол езшщ "The nature of geography" (1939), "Perspective<br />
on the nature of geography" (1959) ецбектершде географияны тек сипаттаушы<br />
гылым ретшде керсеткен, муныц e3i алуан турл1 табиги жэне<br />
когамдык процестердщ кещстш зандыл ьщтарын зерггеуге багытталган<br />
Ka3ipri замангы географияныц максатына кайшы келедь<br />
1954 жылы америкалык экономист Уолтер Айзард жетекшшк<br />
еткен галымдар тобы аймактану гылымыныц дамуына непз с алган<br />
болатын. Осыган дейш географияныц сипаттаушы гылым ретшдеп<br />
мацызы 6ipiHmi орынга койылса, XX гасырдыц екшпй жартысында<br />
географиядагы «сандык революция» нэтижесшде талдамалык<br />
зерттеулер басым бола бастады. Географиядагы кещстттт<br />
талдаудыц гылыми мектебт калыптастырган галымдар арасында<br />
У. Айзардтыц аймактык дамуга катысты идеялары жогары багаланды.<br />
45
Change language