You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
элем бейнеленген болатын. Казакстан жершдеп ipi географиялык<br />
объектшер де осы алгашкы карталарда Kepimc тапкан болатын.<br />
Картографиялык эдас орта гасырларда негурлым каркынды дами<br />
бастады. Фламандтык картограф Меркатор цилиндрлш тец бурышты<br />
проекцияны ойлап тауып, пайд алана бастады, бул проекция каз1рп<br />
кунге дейш мацызын жойган жок. Картографиялык эд1стщ кещнен<br />
колданыла бастауы ¥лы географиялык ашылулар заманына сэйкес<br />
кедщ. Карталар ол кезецде накты объектшщ кещстйсге орналасуы мен<br />
елшемдерш, ара кашыктыкгарды бшу ушш жэне багдар алу максатында<br />
жасалды. Бул кезецдеп карталарды карапайым маршруттык сызбалар<br />
ретшде кабылдауга болатын, олар жалпыгеографиялык карталар сипатында<br />
болды.<br />
Алгашкы такырыптык карталар XIX г пайда болды. Немю галымы<br />
А. Гумбольдт абстракциялык тусшпсгер бейнеленген такырыптык карталарды<br />
алгаш курастыргандардьщ 6ipi болды. Ол картада жылудын<br />
таралуын бейнелейтш сызыктарды бейнелеп, гылымга «изотермалар»<br />
деп аталатын жаца термищц енпздо. Муныц 03i Ka3ipri климаттык карталарда<br />
кез келген климат элементш бейнелеуге мумкшдпс 6eperiH<br />
эдгстемелпс непзп бастама болды.<br />
Эйгш жаратылыстанушы галым В. В. Докучаев топыракты картага<br />
тус1руде топырактардын кещспкте таралып орналасуын бейнелеумен<br />
катар, топырактыц жаратылысы мен оны калыптастыратын факторларды<br />
ескере отырып, курдел1 карта легендаларьш курастырды. Бул<br />
карталардыц гылыми, аныктамалык мацызын арттыра туст1. Ецщп<br />
жерде карталардыц осылайша курделенуше байланысты геожуйелердщ<br />
курамы мен курылымы, кещспк таралуы гана керсетшп коймай,<br />
олардыц дамуы мен езгеруше катысты да акпарат алуга мумкшдш<br />
тудьь<br />
XX гасырда картографиялык эдю салалык курылымы курделен<br />
тускен география гылымыныц басты зерттеу эдютершщ 6ipiHe айналды.<br />
Атакты географ JL С. Берг картаны географиялык зерттеудщ, сипаттама<br />
берудщ, жштеудщ басы мен соцы деп багаласа, географиядагы елтану<br />
багытын непздеген Н. Н. Баранский «карта географияныц альфасы<br />
мен оМегасы» екенш атап Kepcerri. Будан шыгатын корытынды - кез<br />
келген географиялык зерттеу картадан басталып, карта курастырумен<br />
аякгалады.<br />
Зерттеудщ бастапкы кезещнде картографиялык эд1с болмысты<br />
бейнелеу ушш колданылады, ягни карта байкау нэтижелерш белгшеу,<br />
географиялык акпаратты жинактау мен сактау максатында жасалады.<br />
Мундай картаны зерттеу барысында талдау бастапкы такырыптык картаны<br />
жасауга непз болады. Ал карта легендасы картада бейнеленген<br />
объекплерд1 жштеудщ нэтижеа болып табылады.<br />
Такырыптык картаны жасауда тек кана картографиялык эдю<br />
емес, баска зерттеу эдютер! катар колданылады. Салыстырмалы-<br />
25
Change language