Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
- арнайы;<br />
- жеке.<br />
Жалпы эдктер география гылымында кез келген географиялык<br />
объекиш зерттеу барысында колданылады. Олардьщ арасында ен кеп<br />
колданылатындары кубылыстар мен объектшердщ жалпы байланыстарын<br />
ашуга мумкнэдис беретт салыстырмалы-географиялъщ эдгс пен<br />
дамудыц уакытпен байланысты заццылыктарын аныктауда пайдаланылатын<br />
тарихи-географиялъщ эЫс болып табылады.<br />
Арнайы эдктер географияныц эртурл1 салаларында кец орын алган,<br />
6ipaK ол зерттелетш географиялык нысанды тутас Карастырмайды,<br />
оныц тек белгш 6ip ерекшел1ктерш (касиеттер1, сандьщ елшемдер!,<br />
сапалык KepceTKinrrepi) танып-бшу ушш колданылады. Бул эд1стерге<br />
географияльщ зерттеулер барысында колданылатын картографияльщ,<br />
байкау, эксперимент, математикапык, улгшеу, болжау, аудандастыру<br />
жэне т.б. жаткызуга болады.<br />
Жеке эдктер катарына географиялык объектшщ сипатына<br />
(геологиялык, химиялык курамы, физикалык куйлер1 жэне т.б.) карай<br />
колданылатын геохимиялык, геофизикалык, палеогеографиялык, эуе-,<br />
гарыштык эдостер1, ГАЖ эд1стер1 жатады. Олардыц кейб1реулер1 баска<br />
гылым салаларьшыц эдастер1 болып табьшады..<br />
Зерттеу эдгстер1 алуан турл1 жэне уакыт еткен сайын жацарып отырады.<br />
Накты географиялык мшдетп шешу барысында зерттеу эдю1<br />
де езгереш. Ka3ipri географиялык зерттеудерде колданылатын непзп<br />
эдгстерге токталайьщ.<br />
Географиялык зертгеулерде ерте кезден бастап колданылып келе<br />
жаткан, ец кец тараган эдцетщ 6ipi - салыстырмалы-географиялъщ<br />
adic. Салыстырмалы-географиялык эд1ст1 колдану аркылы кещейктж<br />
эркелкшпе аныкталып, зерттеледь Салыстыру - зерттеу нысандарыныц<br />
уксастыктары мен айырмашылыктарыц табу. Салыстыру гылымда<br />
кецшен колданылатын эдгс болып табьшады, ол географияныц барльщ<br />
дерлш саласында езшдш орнын алган.<br />
Бул эдю ежелп дуние окымыстыларыныц (Геродот, j Страбон,<br />
Аристотель) ецбектершен бастау алады. Ka3ipri угымындагы<br />
салыстырмалы-географиялык эд^тщ непзш Берлин Гылым<br />
академиясыныц мушей, нем1с галымы, эйгш саяхатшы А. Гумбольдт<br />
калаган деп есептеледь Ол бул эд1ст1 климат пен еймдш<br />
жамылгысы арасындагы байланысты ашу ушш колданган. Салыстырмалы<br />
эщеп колдану непзшде А. Гумбольдт табигат<br />
кешендершщ басты заццылыктарын аньщтап, физикальщ география<br />
гылымыныц калыптасуына зор улес косты.<br />
Географияльщ зертгеулерде салыстырмалы эдктщ орныгуьгаа К.<br />
Риттердщ ецбектер1 де ыкпал erri. Галымныц «Землеведение в отношении<br />
к природе и к истории человека или Всеобщая сравнительная<br />
география», «Идеи о сравнительном землеведении» атты комакты<br />
23
Change language